Rusya 11 Ağustos’ta koronavirüs aşısını bulduğunu ve bunun dünyada “bir ilk” olduğunu açıkladı. Aşı hakkında şimdi bir ayrıntı bilinmezken, bunu takiben ABD Moderna ile 100 milyon doz aşının üretilmesi ve dağıtılması için 1.5 milyar dolarlık bir muahede imzaladı.
Geçtiğimiz haftalarda ABD başka ilaç şirketleriyle de aşıların üretilmesi, geliştirilmesi ve dağıtımı konusunda, toplam 4.15 milyar pahasında çeşitli mutabakatlar imzalamıştı. Johnson & Johnson ile geçen hafta imzaladığı muahedede deney etabındaki 100 milyon doz aşının tedarik edilmesi için ABD federal hükümet bütçesinden 1 milyar dolar ödemeyi kabul etti. Bu da her doz başına 10 dolara tekabül ediyor.
Geçen ay ise BioNTech ve Pfizer ile anlaşan ABD, deney evresindeki 100 milyon doz aşı için 1.95 milyar dolarlık bir ödeme yapacağını belirtmişti. Bu da doz başına 19.50 dolar civarına karşılık geliyor. AstraZeneca ise 1.2 milyar dolar karşılığında 300 milyon doz aşı sağlamayı, yani doz başına 4 dolar almayı, kabul etti.
Aşı yarışındaki bir öteki aktör olan İngiltere ise iki adet potansiyel koronavirüs aşısından 90 milyon doz tedarik etmeyi imzaladığı muahedeler ile garanti altına aldı.
BioNTech ve Pfizer ile 30 milyon doz aşı için muahede imzalayan İngiltere, Fransız ilaç şirketi Valneva ile de, aşının tesirli olduğu tasdik edilirse ekstra 40 milyon dozluk bir opsiyonla birlikte, 60 milyon dozluk bir muahede imzaladı.
Aşıya adil ulaşım için COVAX inisiyatifi
Ülkelerin girdiği bu aşı yarışından duyulan en büyük telaş ise ülkelerin eşit ve adil bir biçimde aşıya ulaşamama ihtimalleri ve “aşı milliyetçiliği”. Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) aşıya eşit ulaşılabilmesini sağlamak için ülkeleri bir ortaya getiren COVAX tesisine öncülük ediyor.
Kendi bütçelerinden aşı çalışmaları için hisse ayıran 75 ülkeyle, düşük gelir kümesine dahil ve istekli yardımlar ile desteklenen 90 ülkeyi buluşturan inisiyatif toplamda 165 ülkenin üyeliğinde dünya popülasyonunun %60’ını temsil ediyor.
Gavi Aşı İttifakı CEO’su Seth Barkley ise COVAX’ın koronavirüs pandemisine karşı tek tahlil olduğunu belirtiyor ve “İnisiyatife üye olan ve aşı üreticileriyle muahede sağlayan ülkeler, bunu ya da aşı çalışması yapamayan ülkeler için muhtemel riskleri azaltıyor” diye ekliyor.
Buna ek olarak Gavi Haziran ayında COVAX Advance Market Commitment (AMC) standartlarını oluşturarak aşı üreticilerine teşvik sağlayarak, gelişmekte olan ülkelere de aşı sağlayacak ölçüde aşı üretilebilmesi için bir finansal dayanak enstrümanı yaratmış oldu.
Erol Oytun Ercan
Bloomberg HT
