ZEYNEP BAYAR
Dünya genelinde bu vakte kadar 121 ülkede 334 milyondan fazla doz aşı uygulandı. Uygulanan doz sayısı açısından ABD, Çin ve Avrupa Birliği önde gelmesine karşın, İsrail 11 Şubat günü, ülke genelinde aşılanması gereken nüfusunun yüzde 100’ünü aşılayarak bir prensip imza attı.
İsrail’in aşılama serüveni
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu 13 Kasım 2020 tarihinde, ABD kökenli Pfizer firması ile Alman biyoteknoloji firması BioNTech’in Kovid-19 virüsüne karşı geliştirdiği 8 milyon dozluk aşı için mutabakat sağladıklarını açıkladı. Bu açıklamandan 1 hafta sonra Başbakan Netanyahu, İngiliz ilaç firması AstraZeneca’nın Oxford Üniversitesi ile geliştirdiği aşı için 10 milyon dozluk bir mutabakat yaptığını duyurdu.
Jerusalem Post gazetesinin haberine nazaran, AstraZeneca’dan alınacak aşının kâr emeli gütmeyen bir programın modülü olduğu ve İsrail’in aşının yalnızca üretim ve dağıtım masraflarını üstleneceği kaydedildi.
İsrail aralık ayı başında, peşi sıra gelen aşı mutabakatlarına bir yenisini daha ekleyerek, ABD kökenli Moderna şirketinden toplamda 6 milyon dozluk aşı temin edileceğini açıkladı.
Yaklaşık 9 milyonluk nüfusa sahip olan İsrail, yaptığı mutabakatların sonucu olarak, Pfizer/BionTech, AstraZeneca ve Moderna‘dan toplamda 24 milyon dozluk Kovid-19 aşısını garantilemiş oldu. Aşıların çift doz olarak uygulandığı göz önüne alındığında, İsrail’in fazladan aldığı 6 milyon dozluk aşıyı ne yapacağı merak konusu oldu. Üstelik kelam konusu şirketlerin geliştirdikleri aşılar şimdi 16 yaş altı şahıslara uygulanamıyor. İsrail’in 0-14 yaş aralığındaki nüfus oranı ise toplam nüfusunun yaklaşık olarak yüzde 27’sini oluşturuyor. Münasebetiyle, İsrail’in fazladan temin ettiği aşının 6 milyonun çok daha üzerinde olduğu kestirim ediliyor.
“Bize yetecek kadar olduğundan emin olmak istiyoruz”
İsrail Sıhhat Bakanı Yuli Edelstein, Ocak ayında Financial Times’a verdiği röportajda aşılama süreci hakkında açıklamalarda bulunmuştu. Fazladan temin edilen aşıların ne yapılacağı sorusuna yanıt olarak, bu mevzu hakkında şimdi karar vermediklerini belirten Edelstein, “Bize yetecek kadar olduğundan emin olmak istiyoruz.” sözlerini kullandı.
Merak edilen hususlardan biri de, İsrail’in üç farklı aşı firmasıyla kısa müddette mutabakat sağlayabilmesiydi. Edelstein, İsrail’in Pfizer/BionTech ile gerçekleştirdiği mutabakatta, aşının virüs üzerindeki tesirinin daha ayrıntılı araştırılması emeliyle aşılama bilgilerinin şirket ile paylaşılmasına müsaade verdiklerini, bu sayede aşının ülkeye Aralık ortasında ulaştığını aktardı. Hasta bilgilerinin firmalarla paylaşılması kamuoyunda yankı bulan hususlardan biri oldu. İsrail Meclisi tenkitlere karşın 24 Şubat’ta, Kovid-19 aşısı olmayanların ferdî bilgilerinin lokal makamlarla paylaşılmasını öngören yasa tasarısını kabul etti.
Bir kesim İsrail’in süratli aşılanma muvaffakiyetini toplam nüfusunun öbür ülkelere nazaran daha düşük olmasına bağlarken, öbür bir kesim ticari alakalarının avantaj sağladığını öne sürdü. Yunanistan, İsveç ve Avusturya üzere nüfus oranı İsrail’e yakın olan ülkelerde uygulanan aşı oranlarına bakıldığında, bu ülkelerin şimdi nüfusunun yaklaşık olarak yüzde 10’unu aşılayabildiği görülüyor.
İsrail’in ticari alakalarının aşı anlaşmalarındaki tesiri
İsrail’in ilaç firmalarıyla muahede sağlayabilmesinin, ABD, Almanya ve İngiltere ile olan yüksek ticaret hacminin olmasına bağlayan kümelerin görüşleri incelendiğinde, İsrail’in ABD ile olan ticaret hacminin 31,7 milyar dolarla birinci sırada olduğunu söyleyebiliriz. Almanya 7,2 milyar dolarlık ticaret hacmi ile 5. sırada yer alırken, İngiltere 5,7 milyar dolarlık ticaret hacmiyle Almanya’nın çabucak akabinde geliyor. İsrail’in kelam konusu ülkelerle olan ticari bağının yanı sıra, Pfizer/BionTech ve AstraZeneca aşılarında kar emeli gütmeyen bir programın kesimi olmayı ve hasta bilgilerini firmalarla paylaşmayı kabul etmesinin de aşı alım sürecini hızlandırdığı kestirim ediliyor.
Öteki bir taraftan memleketler arası kamuoyunda, İsrail’in işgal altındaki tüm Filistinlilere “Dördüncü Cenevre Sözleşmesi” aslınca aşı temin etmekle yükümlü olduğu tenkitleri getirilmişti. İsrail’in Maariv gazetesinin yayımladığı haberine nazaran, İsrail Şubat ayında Batı Şeria’daki sıhhat çalışanlarının aşılanması için 5 bin doz Rus SputnikV aşısı kelamı verdiği açıklandı.
Filistin idaresine bağlı Merkezi İstatistik Kurumunun datalara nazaran, Filistin devletinin, Doğu Kudüs’te yaşayan Filistinliler dâhil olmak üzere toplam nüfusunun 5,2 milyon olduğu biliniyor. Sıhhat Bakanı Mey el-Keyle şubat ayında basına verdiği bir demeçte, Global Erişim Programı (COVAX) teşebbüsü tarafından da aşı temin edileceğini ancak aşılanma sürecinin aylar süreceğini söylemişti.
Bloomberg HT
