Global merkez bankacılar, bir vakitler olağandışı ve süreksiz olarak kıymetlendirdikleri para siyasetlerinin artık olağan ve uzun periyodik hale gelmekte olduğunu fark ediyorlar.
2008 yılındaki finans krizi ve bu yıl yine koronavirüs pandemisi hasebiyle, Fed, Avrupa Merkez Bankası (AMB) ve bunların uluslasrarası alandaki benzerlerinin değerli kısmı, ekonomilerini resesyondan ve deflasyon tehdidinden korumak için çok daha agresif ve inovatif hale geldi.
Bu merkez bankaları son aylarda yalnızca nakdî genişleme (QE) üzere birinci sefer Lehman Brothers Holding Inc.’nin batmasının akabinde uygulamaya koydukları geniş çaplı siyasetleri değil, birebir vakitte daha bile ezoterik poltikalar uygulamaya başladılar.
Merkez bankaları bilinmeyen topraklarda daha derinlere iniyor. Fed farklı halde tahvilleri satın alıyor, AMB negatif faizlerle daha yaratıcı oluyor ve Avustralya, Japonya gibisi tahvil faizlerinde denetim stratejisini gündeme alıyor.
Global toparlanmanın hala bilinmeyen olması ve virüsün çalışanlar ve patronlarda hasara yol açması ile birlikte, para siyasetinin önümüzdeki yıllarda muhtemelen, merkez bankalarının yapay bir halde piyasaları şişirdiği ya da fiyatlardaki yükselişi tetiklediği söylen se bile, çok gevşek kalmaya devam edecek.
Bu türlü bir görünüm, Fed’in daha evvel yüzde 2 gayesinin altında kalmasından ötürü enflasyonun gelecekte muhtaçlık duyulursa bu maksat düzeyinin üzerine çıkmasına müsaade vereceği yolundaki kararı ile daha da güçlendi. Fed, Japonya Merkez Bankası ve İngiltere Merkez Bankası bu hafta siyaset toplantılarını gerçekleştirecek ve bu durum yatırımcılrın yeni inovatif kararlar konusunda alarma geçmesine neden oluyor.
Standard Bank Döviz strateji müdürü Steve Barrow, “Koronavirüs krizi 2008’deki finans krizinden katbekat daha yıkıcı,” dedi ve “Daha sıkı para siyasetlerine dönüşün finans krizi sonrasına kıyasla uzun ve muhtemelen çok daha uzun olacağı yolunda çok fazla neden var” halinde görüş bildirdi.
Ekonomileri destekleme muhtaçlığının nihayetinde merkez bankalarını, tahminen de hükümetlerle ahenk içinde, daha bile fazlasını yapmaya itip itmemek konusunda tartışmalar her geçen gün artıyor. Para siyaseti yapıcıları halihazırda maliye siyaseti yapıcıları ile, ortalarındaki klasik sorumlululuk alanı ayrımına rağmen, daha önceye göre çok daha yakın çalışıyorlar.
Nakdî Finansman
Mümkün adımlar hükümetlerin bütçe açıklarını direkt finanse etmesini içeriyor. Çağdaş Para Teorisinin (MPT) bu temel unsuru, borcun parasallaştırılmasına ait evvelki kaygıları fazla dikkate almıyor. Eski bir konseptin yine markalanması olan MPT, evvelce kaçınılan bahislerin kıymet kazanmakta olduğunun temel bir örneği durumunda.
Siyaset yapıcılar şimdilik bu üzere adımlara direniyorlar, lakin mevcut önlemlerini çok uçlara genişletmekten de büsbütün uzak durmuyorlar. Bank of America Küresel Research ekonomistleri, Temmuz sonu prestijiyle, merkez bankalarının 147 günde 164 kez faiz indirimi yaptıklarını ve 8.5 trilyon dolar büyüklüğünde teşvik taahhütleri olduğunu kaydediyorlar.
JPMorgan Chase & Co.’nun ortalama global faiz ölçümü yalnızca yüzde 1 düzeyinde ve gelişmiş ülkeler için bu ortalama birinci sefer sıfır düzeyinin altına indi.
Örneğin Fed pandemiye misal poitikalarla 2008 krizine göre daha süratli bir reaksiyon verdi ve hatta daha da ileriye gitti. ABD merkez bankası gösterge faizi sıfır düzeyi yakınına düşürdü ve devlet tahvilleri alımlarına tekrar başladı ve hatta acil yardım programlarını mahallî idareler, küçük ve orta uzunluk işletmeler ve büyük şirketlere kadar yaydı.
Fed’in bilanço büyüklüğü artık 7 trilyon dolar dolara ulaşmış durumda. Bilanço Ocak ayında 4 trilyon dolar ve 2015’te gördüğü evvelki doruğunda 4.5 trilyon dolar düzeylerindeydi.
Olağandışı Siyasetler
Fed, AMB ve Japonya Merkez Bankası’nın yıllar evvel uygulamaya koyduğu negatif faiz stratejisini, bankacılık sistemine hasar vermekten ya da kanun yapıcıları huzursuz etmekten korktukları için başlatmaktan kaçınıyor. Fakat AMB aslında Mart ayında, elde ettiği likiditeyi gerçek iktisada kredi vermede kullanacak bankalar için üstün düşük faiz getirerek ve hatta faizleri gösterge faizinin altına indirerek siyasetini genişletmişti.
Avustralya, Yeni Zelanda ve Hindistan merkez bankaları, muhakkak vadelerdeki tahvillerin faizlerini etkilemeye çalışan siyasetlere yönelerek Japonya’nın getiri eğrisi denetimi stratejisine misal uygulamalara geçti.
Merkez bankalarının hangi varlıkları satın almakta istekli oldukları konusunda, ABD’nin uygulamalarının da ötesine geçildiği görülüyor. Avustralya, Yeni Zelanda ve Kanada bu yıl birinci defa devlet tahvili satın aldı ve Kanada Merkez Bankası ayrıyeten özel kesim tahvilleri de alıyor. Güney Kore ve İsveç merkez bankaları özel kesim tahvilleri ve ticari kağıtlar almaya başladı.
Ayrıyeten daha fazla merkez bankası kelamlı yönlendirme olarak isimlendirilen stratejiye yöneldi. Bu yönlendirme ile merkez bankaları, yatırımcıların, tüketicilerin ve firmaların inancını artırmak için para siyasetini aşikâr bir müddet gevşek tutmayı taahhüt ediyorlar.
Bloomberg Economics başekonomisti Tom Olric, “Olağandışının yeni olağan olması ile birlikte, merkez bankaları yeni zorluklarla karşı karşıya,” dedi ve “Aşırı teşvikler epey iyi çalıştı. Bunlardan çıkış daha da sıkıntı olacak. Artan enflasyona ait işaretler bir test olacak. Durumun ciddiyeti merkez bankalarını maliye siyaseti ile eşgüdüm içinde bulunacakları alanlara sürüklüyor ve demokratik hesap verilebilirlik muhtaçlığı bağımsızlığa ait soruları ortaya çıkarıyor” halinde görüş bildirdi.
Bloomberg HT
