Düşman işgali altındaki Anadolu ve Rumeli topraklarında, Mustafa Kemal Paşa’nın önderliğinde Kurtuluş Savaşı’nı başlatacak ve Cumhuriyete giden yolda adımlar atılmasını sağlayacak Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) 101 yıl evvel bugün açıldı. TBMM’nin açılışı, kurtuluş çabasının en değerli safhalarından birisi oldu. Milletin egemenliği tek güç haline geldi.
Osmanlı İmparatorluğu’nun 1. Dünya Savaşı’ndan yenik çıkmasının akabinde, Mondros Mütarekesi’ne karşın ülkenin işgal edilmeye başlanması üzerine Mustafa Kemal Paşa, 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıktı.
Amasya Tamimi ile Erzurum ve Sivas kongrelerinde alınan kararlar, ”ulusun egemenliğini yeniden ulusun sağlayacağı”nı ortaya koydu.
1919 sonbaharında yapılan seçimlerden sonra Osmanlı Mebusan Meclisi 12 Ocak 1920’de, 168 üyesinden 162’sinin iştirakiyle toplandı.
Mustafa Kemal, Erzurum mebusu seçilmişti lakin o Ankara’da kaldı. Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti yanlısı milletvekillerinin çoğunlukta olduğu bu Meclis, 28 Ocak 1920’de yaptığı saklı oturumda Misakımilli’yi kabul etti. İstanbul’un 16 Mart’ta işgali ve Ulusal Uğraş yanlılarının tutuklanmaya başlamaları üzerine, milletvekilleri ve aydınlar, Ankara’ya kaçmaya başladı.
Son padişah Vahdettin meclisi kapattı
18 Mart 1920’de Osmanlı Mebusan Meclisi çalışmalarına orta verdi. 10 Nisan 1920’de Padişah Vahdettin meclisi kapattı.
Mustafa Kemal, 19 Mart 1920’de yayımladığı genelgeyle ”Ankara’da harikulâde yetkili bir Meclis”in toplanacağını duyurdu.
Genelgede, ”Ulusun bağımsızlığını ve devletin kurtarılmasını sağlayacak tedbirleri düşünüp uygulamak üzere ulusça harika yetki verilecek bir Meclisin Ankara’da toplantıya çağrılması ve dağıtılmış olan mebuslardan Ankara’ya gelebileceklerin de bu Meclise katılmaları” istendi.
Bu emelle yapılacak seçimle belirlenen milletvekilleri ile dağıtılan Osmanlı Mebusan Meclisinden kaçarak Ankara’ya gelebilenlerden 84’ü, birinci Mecliste yer aldı. Mustafa Kemal, 22 Nisan 1920’de Büyük Millet Meclisi’nin açılışını duyurduğu genelgesinde ise bundan bu türlü ”bütün sivil ve askeri makamların ve bütün ulusun buyruk alacağı en yüksek kat”ın bu Meclis olacağını kaydetti.
Cuma namazı kılınıp, kurbanlar kesildikten sonra açıldı
23 Nisan 1920’de, Hacıbayram Mescidi’nde cuma namazı kılınıp, kurbanlar kesildikten sonra birinci TBMM, İttihat ve Terakki Kulübü olarak yapılan binada açıldı.
Cumhuriyete giden yolda büyük adımlar atılmasını sağlayacak Türkiye Büyük Millet Meclisinin 101 yıl evvel 23 Nisan’da açılması, Türkiye Cumhuriyetinin kurtuluş çabasının en kıymetli safhalarından birisi oldu.
Ulusal egemenliğin sesi
TBMM, açıldığından bu yana ulusal egemenliğin temeli oldu. TBMM’nin birinci Lideri Mustafa Kemal Atatürk, 1 Mart 1920 tarihinde Meclisin 4. toplantı yılının açılışında da bunun kıymetine dikkati çekti.
Atatürk’ün kelamları tutanaklara şöyle yansıdı:
“Hep birlikte bakışlarımızı, vicdanımızın merkezi olan millete dikelim. Orada faziletin, vefa ve içten bağlılığın, yenileme isteğinin, egemenlik aşkının ve geleceğin sönmeyen ateşi yanmaktadır. Bu kutsal ateş, kendi içindeki bilgisizlik ve karanlığı yakacak ve bağımsızlığımızın önüne dikilecek olan bütün manileri yıkacaktır. Efendiler, millet önünde, onun hak ettiği bağımsızlığın önünde, onun layık olduğu gelişme ve yenileme isteği önünde, her kuvvet lakin milletin irade ve emellerine uymak kuralıyla yaşayabilir. Milletin irade ve gayelerine uymayanların talihi hüsrandır, çökmedir.”
Büyük lider bu kutlu bayramı çocuklara armağan etti
Birinci Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı’nın akabinde geride çok sayıda şehit çocuğu yetim kalmıştı. Himaye-i Etfal Cemiyeti, 23 Nisan 1924’te “Bugün yavrularımızın bayramıdır” başlıklı bir duyuru yayınlandı ve yetim çocuklar için bağış kampanyası başlattı. Cemiyetin ilan ettiği çocuk bayramı, Mustafa Kemal’in himayesinde kutlandı.
23 Nisan, çocuk bayramı olarak birinci defa resmi merasimlerle 1933 yılında kutlandı. Makamlara çocukların oturması uygulaması da tıpkı yıl başladı. 1935 yılında çıkan yasa ile de bayramın ismi Ulusal Hakimiyet ve Çocuk Bayramı oldu. UNESCO’nun 1979 yılını Çocuk Yılı ilan etmesiyle birlikte 23 Nisan, 1980 yılındaki yasal düzenleme ile de ‘Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı’ ismini aldı. 101 yıl sonra bugün milyonlarca çocuk, salgın münasebetiyle bayram kutlamasını sokaklarda yapamayacak. Lakin hepsi Ata’sına minnetini kalbinde hissedecek.
Bloomberg HT
