20 Ocak’taki yemin merasiminden sonra Joe Biden’ın başkanlık devri resmi olarak başlarken yeni devirdeki en kuvvetli vazifelerin başında global ittifakların kurularak ABD liderliğinin tekrar tahsis edilmesi, son yıllarda büyük değişikliğe uğrayan göç siyasetlerinin yine düzenlenmesi, ırkçılıkla ve radikal sağ ile gayret, vergi ıslahatı ve Çin ile bağlantıların nasıl şekilleneceği geliyor.
Seçim kampanyasının başından bu yana Biden ve takımının açıklamaları ve vaatleri dikkate alındığında yeni liderin önündeki en kritik mevzular şöyle sıralanıyor…
1- ABD iktisadı ve beklenen teşvik paketi
ABD Lideri Joe Biden’ın seçimlerdeki en büyük vaatlerinden bir tanesi de 2 trilyon dolarlık ‘yeşil’ bir teşvik paketi planıydı. Bu paketle birlikte ABD’nin alt yapısının çağdaş ve yeşil bir halde dönüştürüleceğini ve istihdam yaratılacağını savunan Biden, kampanyasında zenginlerden fazla çalışanların mükâfatlandırılacağına da değiniyordu. Janet Yellen da vazifeye başlama konuşmasında daha büyük bir teşvik paketinin gerekliliği konusunda kanun yapıcılara davette bulunmuştu.
Demokratların Temsilciler Meclisi’nin yanında Senato’da da çoğunluğu elde etmesiyle birlikte, yani beklenen ‘Mavi Dalga’ senaryosunun gerçekleşmesiyle, 1,9 trilyon dolarlık bir mali teşvik paketi Biden tarafından 15 Ocak’ta açıklandı. Şayet paket ABD Kongresi’nden geçerse, 1 trilyon dolarının hanehalkına; 400 milyar dolarının Kovid-19 ile uğraşa; 440 milyar dolarının ise topluluklar ve şirketlere dağıtılacağı varsayım ediliyor.
Biden’ın teşvik paketiyle birlikte ‘Yeniden, daha iyi inşa et’ (Build Back Better) konseptini de önplana çıkarırken ‘Amerikan eseri al’ (Buy American) kampanyasıyla ise yerli üretimi destekleyeceğini vurguluyordu. Orta sınıfı da yine yapılandıracağını ve güçlendireceğini belirten Biden taban fiyatın de 7,25 dolardan 15 dolara çıkarılmasını planlıyor.
2- Çin ile münasebetler ve ticaret savaşı
Trump idaresinde başlayan ve son periyotlarda Çinli şirketlere uygulanan engellemelerle giderek tırmanan ABD-Çin ticaret savaşı, yeni periyotta Biden’ın da en çok vakit ayıracağı sıkıntılardan biri olabilir. Keza, Pew Research Center’ın anketine nazaran Çin’e karşı olumsuz bakışa sahip Amerikalıların oranı 2020 yılında yüzde 74’e yükselerek tüm vakitlerin en yüksek düzeyine ulaştı.
Hazine Bakanı Janet Yellen’ın yaptığı açıklamalar da iki ülke ortasındaki ekonomik gerginliklerin devam edeceğine dair işaretler içeriyor. Senato’da yapılan onay oturumundaki konuşmasında Çin’in berbata kullandığı ekonomik uygulamalara karşı ABD’nin bütün enstrümanlarını kullanmaya hazır olduğunu belirten Yellen, daha evvel yaptığı bir konuşmada ise “Ulusal güvenlik ve dış siyaset kadrosuyla ahenk içerisinde çalışarak Amerika’nın global liderliğinin yine tahsis edilmesine yardımcı olacağız.” demişti.
Yeni periyotta ABD ile Çin ortasındaki gerginliklerin bir kolunun da Taiwan üzerinden şekilleneceği düşünülürken Biden’ın da Çin’e karşı yaklaşımının ulusal güvenlik ve ABD liderliğinin global olarak yine tahsis edilmesi üzerinden inşa edileceği iddia ediliyor. Biden’ın seçtiği Dışişleri Bakanı Antony Blinken da dış siyasette birçok şeyin değişeceğini belirtmiş ancak Çin’in bu bahislerden biri olmadığını vurgulamıştı.
3- Salgınla gayret
ABD’nin yeni lideri Joe Biden’ın kampanya devrinde de sıklıkla vurguladığı üzere ajandasının en kritik hususu ülkenin koronavirüs salgınıyla çabası olacak.
John Hopkins Üniversitesi’nin datalarına nazaran ABD 24 milyonu aşan hadise sayısıyla dünyada en fazla koronavirüs olayına sahip ülke pozisyonunda. 400 bine ulaşan mevtle de ABD dünyada salgının en ağır tesir bıraktığı ülkelerin başında geliyor. Ülkede salgınla gayrette aşılama programı öne çıkıyor. Bloomberg’in derlediği bilgilere nazaran tüm dünyada aşılama 46 milyonu aşarken ABD’de uygulanan aşı sayısı da 15 milyonu aştı.
Kampanya periyodunda Biden, Donald Trump’ın koronavirüs salgınıyla uğraşının faal olmadığına ve Trump’ın salgını ciddiye almadığını vurgulamıştı. Seçimlerin kazanmasının akabinde yaptığı açıklamalarda koronavirüsle gayrette topluma yine itimat vermenin değerine vurgu yapan Biden bu alanda bir dizi yeni tedbire işaret etti. Salgınla gayrette ön saflarda yer alan çalışanların korunması, Kovid-19’a ait bakım maliyetlerinin ortadan kaldırılması, aşının geliştirilmesi ve fiyatsız test uygulamaları Biden’ın vurgu yaptığı tedbirler ortasında öne çıkanları oldu.
Ayrıyeten Biden ulusal filyasyon programı için 100 bin kişiyi işe almayı planlıyor. Her eyalette en az 10 test merkezi kurmak istediğini belirten Biden, federal kurumlara da federal uzmanlar aracılığıyla daha sıkı ulusal yönergeler yayınlama tavsiyesinde bulunuyor. Biden, tüm valilerin maske takmayı mecburî kılması gerektiği görüşünde.
Son çıkan haberlere nazaran Biden federal binalarda ve eyaletler ortası seyahatlerde maske takmayı zarurî hale getirecek. Ülke genelinde salgın nedeniyle meskenden çıkartma ve meskenlere el konulmasına yönelik yasağı uzatacak.
Aşı geliştirilmesi konusuna özel vurgu yapan Biden salgınla uğraş stratejisinde bu başlıkla ilgili birtakım somut çalışmalar da tasarlardı. Biden idaresinin Dünya Sıhhat Örgütü’nün fakir ülkelere aşı temini konusunda oluşturduğu Covax programına da katkı sunacağı belirtildi.
- Yellen: ABD zayıf dolar hedeflememeli
- Biden 1,9 trilyon dolarlık teşvik paketini açıkladı
- Erdoğan: S-400’de ikinci paket görüşmesi sürüyor
- ABD Temsilciler Meclisi, Trump’ın azlini istedi
- Fransa’dan tarife probleminin tahlili için birinci açıklama geldi
4- İklim değişikliğiyle çabada ABD’nin liderliği
Joe Biden seçim kampanyası boyunca iklim değişikliğini ABD’nin yüzleştiği en büyük meselelerden biri olarak tanımlarken Paris İkim Muahedesine da geri dönüleceğini vurgulamıştı. Biden ek olarak, ‘Temiz Güç Devrimi’ni teşvik paketiyle ve gerekli altyapı yatırımlarıyla gerçekleştireceğini de belirtmişti. Bu vaatlerine paralel olarak, ABD’deki yenilenebilir güç paylarının bedeli, Biden’ın Demokratların ön seçimini kazanmasından sonra yüzde 214 civarında bir artış kaydetti.
Eski Dışişleri Bakanı John Kerry’i Başkanlık Özel İklim Elçisi olarak atanmasıyla birinci kez büsbütün iklim değişikliğiyle uğraş üzerine çalışan üst seviye bir vazifeli Ulusal Güvenlik Konseyi’nde yer almış oldu. Bu da Biden’ın iklim değişikliğini bir ulusal güvenlik sorunu olarak gördüğünü ve buna karşı önemli tedbirler alınması gerektiğine inandığına işaret ediyor.
ABD’nin 2050 yılına kadar sıfır karbon salınımı maksadına ulaşarak yüzde 100 pak güçlü bir iktisada geçeceğini belirten Biden, gerekli düzenleme sistemlerinin da bununla uyumlu bir halde oluşturulacağını kelam vermişti. Biden’ın vazifeye gelir gelmez Paris İklim Mutabakatına geri dönüşü sağlayacak kararı imzalaması bekleniyor.
5- Göçmen sorunu
Joe Biden’ın, yeni periyotta evvelki lider Trump’ın göçmen tersi siyasetlerine büsbütün farklı bir yaklaşım göstermesi öngörülüyor.
Son çıkan haberlere nazaran Joe Biden’dan, ABD başkanlık misyonuna resmi olarak başladığı 20 Ocak günü, ülkede kaçak olarak yaşayan yaklaşık 11 milyon göçmene vatandaşlık verilmesinin önünü açacak bir adım atması bekleniyor.
Trump’ın göçmen siyasetlerini adaylığı boyunca sık sık eleştiren Biden kampanya periyodunda Latin seçmenleri ve başka göçmen topluluklara bu bahiste adım atılacağı kelamı vermişti.
Basına yansıyan haberlere nazaran Biden’ın tasarısında 1 Ocak 2021 tarihinde Amerika’da yasal statüsü olmadan yaşayanlar, vergi ödeme, güvenlik denetiminden geçme üzere kimi temel sorumlulukları yerine getirmiş olmaları durumunda beş yıl içinde yasal oturma hakkı (yeşil kart) alma hakkını elde etmiş olacak. Bu şahıslar daha sonra da tercih etmeleri durumunda üç yıl içinde vatandaş olabilecekler.
Biden’ın Trump’ın kimi göçmen siyasetlerini geri çevirecek adımlar atması da bekleniyor. Bunlardan biri de, Trump’ın Müslümanlar’ın çoğunlukta olduğu birtakım ülkelere uyguladığı vize kısıtlamaları.
Senato çoğunluk önderi Mitch McConnell dahil birçok Cumhuriyetçi Kongre üyesi de Trump devrinde göçmenlik konusunda atılan birtakım adımların değişmesinden yana.
6- Vergi yaklaşımı
Bilhassa tıbbi gereçler olmak üzere yerli üretimi artırmak ve araba kesiminde bir milyon istihdam yaratmayı hedefleyen Biden, vergi artışıyla büyük şirketleri maksat almayı planlıyor.
Zenginlere armağan olmakla eleştirilen Trump’ın başkanlığının birinci aylarında geçirdiği 1,5 trilyon dolar vergi indirimini bilakis çevirmek isteyen Biden, kurumsal şirketlerin ödediği vergi oranını yüzde 28’e çıkarmak istiyor ama bunun için Kongrenin onayı gerekiyor.
Trump, 2017 yılında büyük kurumsal şirketlerin ödediği vergi oranını yüzde 35’ten yüzde 21’e indirmişti.
Milyarderlerin vergi oranını yüzde 39,6’ya çıkarmak isteyen Biden, geliri yıllık 400 bin doların altında olanların ise vergi oranlarını yükseltmeyeceği kelamı verdi.
Biden’ın, çoğunluğu ve denetimi Cumhuriyetçilerin elinde olması beklenen ABD Senatosunda iktisat siyasetlerini hayata geçirmesi ise güç olacak.
7- Global ittifaklar
Biden dünya sahnesinde daha faal bir ABD’yi savunuyor. ABD’nin müttefikleriyle, bilhassa de Trump’ın fonunu kesmekle tehdit ettiği NATO ile bağları onarmak istiyor.
Adil olmayan etraf ve ticaret uygulamaları nedeniyle Çin’den hesap sorulması gerektiğini düşünen Biden, bunun tek taraflı gümrük tarifeleri yerine başka demokrasilerin de katılacağı bir koalisyon aracılığıyla yapılması gerektiğini savunuyor.
Bilhassa ittifaklara kıymetli vurgu yapan Biden yeni devirde global ittifak siyasetine öncelik vermeyi planlıyor.
Biden takımının gündeminde birinci sıralarda, Trump’ın son dört yıldır zayıflatmak ya da çözmek için uğraştığı kuruluşlara, ittifaklara ve mutabakatlara tekrar katılmak olacak. ABD’yi Paris İklim Mutabakatı’na geri döndürmek ve ülkeyi Dünya Sıhhat Örgütü’nde tutmakla görevlendirilecek. Ayrıyeten İran nükleer muahedesini tekrar canlandırmaya, NATO’yla bağları geliştirmeye ve Çin’in yükselen nüfuzunu dengeleme aracı olarak ticaret mutabakatları yapmaya çalışacaklar.
Biden seçimlerin akabinde Çin ile ilgili verdiği birinci bildirisinde ittifak arayışına vurgu yapmıştı. New York Times’a konuşan Biden, Çin ile yapılan ticaret mutabakatlarıyla ilgili olarak öncelikle Avrupa ve Asya’daki müttefikleriyle görüşmek istediğini, böylece ortak bir strateji geliştirebileceklerini söylemişti. Biden açıklamasında “Başkanlığımın birinci haftalarında ülkeyi müttefiklerimizle birebir çizgiye getirme uğraşı temel önceliğim olacak” sözlerini kullanmıştı.
- Fitch: Biden’ın önceliği salgın olacaktır
- Trump destekçilerinden demokrasiye darbe teşebbüsü
- Biden: Amerikan tarihinin en karanlık gününü yaşadık
- İran’dan nükleer muahede için milyar dolarlık önkoşul
- 10 unsurda Kovid-19 dünya iktisadını nasıl değiştirdi?
8- Radikal sağ kümeler ve kutuplaşma
Vazifeye başladıktan sonra Joe Biden’ın yüzleşeceği en büyük sıkıntılardan bir oburunun ise kutuplaşmış bir Amerika ve yükselen radikal sağ hareketler olacağı düşünülüyor. 8 Kasım’daki zafer konuşmasında ülkeyi bölmek için değil birleştirmek için çalışacağına ant içen Biden, “Karşıt fikirlere düşman üzere davranmamalıyız.” demişti.
Trump’ın seçimlerin meşruiyetini kabul etmemesi ve destekçilerini Capitol Hill’de protestoya çağırmasıyla birlikte radikal sağ kümelerin ve ülkedeki kutuplaşmanın nelere yol açabileceği de açıkça görülmüş oldu.
QAnon üzere komplo teorisi kümeleri, Oath Keepers üzere hükümet tersi kümelerin ve Proud Boys üzere neo-faşist kümelerin Trump’ı desteklediği bilinirken bu kümelerin -daha evvel 94’deki Oklahoma bombalı araç hücumunda olduğu gibi- iç güvenliğe tehdit oluşturabileceğine dair kuşkular Capitol Hill olaylarıyla daha da artış gösterdi.
Başkanlığa başlama konuşmasında bile başkentteli muhtemel bir olaya ya da şova karşı 25 bin asker bulunurken Biden’ı bekleyen en büyük zorluklardan biri de ülke içerisindeki radikal kümelerin sisteme oluşturduğu tehdit ve yapısal kutuplaşma olacak.
9- Irkçılıkla çaba
ABD’de Capitol Hill Baskını’nın iyice görünür hale getirdiği yükselen sağcılık hareketi, Trump periyodunda siyahlara yönelik polis şiddeti üzere bahisler ırklar ortası eşitsizlik probleminin Biden’ın ajandasında değerli unsurlar ortasında yer almasına neden oluyor.
2020’de ABD’yi sarsan ırkçılık tersi protestoların akabinde Biden, ABD’de ırkçılık olduğunu ve bununla, azınlıkları destekleyen geniş ekonomik ve toplumsal siyasetler aracılığıyla uğraş etmek gerektiğini söylemişti.
Biden’ın sistematik ırkçılığın kökünü kurutmak ve ırksal adalet sağlamak için verdiği kelamlar ortasında siyahların ve öteki etnik azınlıkların sahip olduğu küçük işletmeleri desteklemek, bu kümelerin konut edinebilmesini kolaylaştırmak, federal istihdamda beyazlar ve öbür azınlıklar ortasında eşitlik sağlamak yer alıyor.
Biden, bu kapsamda misyondaki birinci 100 gününde ayrımcılığa karşı ”eşitlik yasasının” geçmesi için çalışacağı vaadinde bulunmuştu.
Buradan hareketle Biden toplumsal programlar kadar yargı ıslahatının da kıymetli olduğuna inanıyor
Biden mahpustaki insan sayısını azaltma; adalet sistemindeki ırk, toplumsal cinsiyet ve gelir temelli eşitsizlikleri giderme ve özgür kalan mahkumları rehabilite etme siyasetlerini savunuyor.
20 milyar dolarlık bir hibe programı aracılığıyla cezaevine giren bireylerin sayısını azaltmayı, mahpus cezalarında alt sonu kaldırmayı, esrarı yasallaştırmayı, sabıka kayıtlarındaki geçmiş esrar kabahatlerini silmeyi ve idamı kaldırmayı savunuyor.
Öte yandan kolluk kuvvetlerine aktarılan parayı azaltma davetlerine karşı çıkarak mevcut standardın korunması gerektiğini söylüyor.
- FT: Daha iyi bir kapitalizm mümkün mü?
- Çin, ‘Faz 1’ taahhütlerini yerine getirmiyor
- Fauci: Sürü bağışıklığı için nüfusun yüzde 90’ının aşılanması gerekebilir
- Time mecmuası, Joe Biden ve Kamala Harris’i “Yılın Kişisi” seçti
- ABD ve AB yıpranan bağlantıları onarma yolunda
- Biden: Çin’e yönelik faz bir tarifelerini çabucak kaldırmayacağım
10- Türkiye-ABD bağları nasıl olacak?
Lider seçildikten sonra Joe Biden’ı tebrik eden Cumhurbaşkanı Erdoğan kelamlarında iki ülke ortasındaki müttefiklik alakalarına değinirken kendisiyle olan ferdî bağlarını de vurgulayarak, “Başkan Yardımcılığınız sırasında da birçok vesileyle görüştüğümüz üzere, Türkiye-ABD alakaları esaslı temellere dayanan stratejik bir nitelik taşımaktadır.” demişti.
Biden idaresinden şimdiye kadar Türkiye ile ilgili ne bir açıklama gelmemesine karşın Biden’ın seçtiği Dışişleri Bakanı Antony Blinken Senato’da yapılan onay oturumundaki konuşmasında, “Türkiye birçok hususta bir müttefikin davranması gerektiği üzere davranmıyor. Bu bizim için değerli bir zorluk. Bu hususta çok dikkatliyiz.” demişti. Türkiye’ye daha fazla yaptırımın kıymetlendirilmesi gerektiğini belirten Blinken, “Stratejik -ya da kelamda stratejik- bir ortağımızın en büyük stratejik rakiplerimizden biri Rusya ile yakın olması kabul edilemez.” diye ekledi.
Türkiye-ABD alakalarının ise Biden’ın ABD’nin liderliğinde kurmayı planladığı ‘Demokratlar İttifakı’ ekseninde şekilleneceği düşünülürken bu ittifak sistemindeki ön kabulün ise “ya demokrasiler grubundasınızdır ya da demokrasilerin karşısında” fikri olması bekleniyor.
Bloomberg HT
