Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Temmuz PPK toplantı özetini yayımladı. Raporda, temkinli para siyasetinin sürdürülmesi gerektiği, likidite adımları basamaklı bir biçimde gözden geçirilebileceği belirtildi.
Raporda öne çıkanlar şöyle;
Enflasyon Gelişmeleri
1. Haziran ayında tüketici fiyatları yüzde 1,13 oranında artmış, yıllık enflasyon 1,23 puan yükselerek yüzde 12,62 olmuştur. Yıllık enflasyon, işlenmiş besin kümesinde gerilerken, işlenmemiş besin kümesinde artmaya devam etmiş, böylece besin enflasyonu yatay seyretmiştir. Güç enflasyonu milletlerarası ham petrol fiyatlarındaki gelişmelere bağlı olarak yükselirken tüketici enflasyonunu sınırlamaya devam etmiştir. Birikimli döviz kuru tesirleri ve salgına bağlı ünite maliyet artışları ile artan kredi imkânlarıyla muhakkak bölümlere yönelik talebin güçlenmesi, temel mal enflasyonunu üst çeken temel ögeler olmuştur. Hizmet enflasyonu olağanlaşma sürecinin etkilediği kalemler öncülüğünde yükselmiştir. Bu gelişmeler sonucunda, çekirdek göstergelerin yıllık enflasyonları ve eğilimleri artış kaydetmiştir.
2. Besin ve alkolsüz içecekler yıllık enflasyonu Haziran ayında 0,06 puan artarak yüzde 12,93 olmuştur. Zerzevat kümesi yıllık enflasyonunda gözlenen besbelli artışla işlenmemiş besinde yıllık enflasyon 2,15 puan artarak yüzde 12,29’a yükselmiştir. Öbür işlenmemiş besin kümesinde bakliyat, kuruyemiş ve pirinç kalemlerindeki yüksek fiyat artışları Haziran ayında da devam ederken son aylarda bariz olarak artan kırmızı et fiyatları gerilemiştir. İşlenmiş besin fiyatlarında ölçülü bir aylık artış gerçekleşmiş ve baz tesirinin de takviyesiyle yıllık enflasyon 2,09 puan düşüşle yüzde 13,41’e gerilemiştir.
3. Güç fiyatları Haziran ayında yüzde 2,62 oranında artmış, küme yıllık enflasyonu 3,89 puan yükselerek yüzde 9,12 olmuştur. Milletlerarası petrol fiyatlarındaki toparlanmanın devamı güç fiyatlarındaki yükselişte belirleyici olurken, şebeke suyu fiyatlarındaki artış da dikkat çekmiştir.
4. Temel mal kümesi yıllık enflasyonu Haziran ayında 2,14 puan artarak yüzde 11,39’a yükselmiştir. Bu devirde yıllık enflasyon tüm alt kümelerde yükselmiştir. Fiyatlar üzerinde birikimli Döviz kuru tesirleri ve salgına bağlı ünite maliyet artışları ile elverişli kredi şartlarına bağlı olarak kimi kümelere yönelik güçlenen talep de tesirli olmuştur. Bu kapsamda bilhassa araba, beyaz eşya ile başka elektrikli ve elektriksiz alet fiyatlarındaki yükselişler öne çıkmıştır. Öte yandan, giyim ve ayakkabı kümesi fiyatlarında Haziran ayında mevsimsel ortalamanın üzerinde bir artış gerçekleşmiştir.
5. Hizmet fiyatları Haziran ayında yüzde 2,09 oranında artmış, yıllık enflasyon 0,48 puan yükselişle yüzde 11,76 olmuştur. Bu gelişmede, başta ulaştırma ve lokanta-otel olmak üzere kademeli olağanlaşma kapsamında kapasite sınırlamasına tâbi tutulan bölümler belirleyici olmuştur. Gerçekten yıllık enflasyonda en yüksek artış ulaştırma kümesinde gözlenmiştir. Yiyecek-içecek hizmetleri ve konaklamanın yanı sıra öbür hizmetler altında yer alan paket çeşitler ve şahsî bakım hizmetleri de öne çıkan öteki kalemler olmuştur. Bu devirde haberleşme enflasyonu düşük düzeyini korurken, kira yıllık enflasyonu gerilemeye devam etmiştir.
6. Temmuz ayında yıl sonu ve 12 ay sonrasına ait enflasyon beklentileri yükselirken, 24 ay sonrasına yönelik enflasyon beklentisi yatay seyretmiştir.
Enflasyonu Etkileyen Ögeler
7. Son periyotta açıklanan bilgiler, iktisadi faaliyette Mayıs ayında tabandan çıkışın başladığını teyit etmiştir. Sanayi üretim endeksi Mayıs ayında mevsim ve takvim tesirinden arındırılmış olarak bir evvelki aya nazaran yüzde 17,6 oranında artmıştır. Emsal biçimde, ciro endeksleri sanayi dışındaki bölümlerde de düşüşün durduğunu göstermiştir. Fakat, Mart-Nisan periyodundaki daralmanın kısmen telafi edilebilmiş olması, iktisadi faaliyetin Mayıs ayında zayıf seyrettiğine işaret etmiştir.
8. İktisadi faaliyette kademeli olağanlaşma adımlarıyla birlikte Mayıs ayında başlayan toparlanma güç kazanmaktadır. Kredi şartlarındaki iyileşme yurt içi talebi desteklemektedir. Bu periyotta finansman şartlarına hassaslığı yüksek ve talebi ertelenmiş kalemlere yönelik kartla yapılan harcamalar süratli bir halde artarken, elektrik tüketimi de istikrarlı bir artış göstermektedir. Başka taraftan, ulaştırma, konaklama, yiyecek ve içecek hizmetleri üzere salgından en çok etkilenen hizmet kümelerinde zayıf seyir sürmektedir.
9. Yüksek frekanslı datalar ihracatta daha bariz olmak üzere dış ticaret hacminde toparlanmanın devam ettiğine işaret etmektedir. İhracattaki iyileşme bölgeler ve dallar geneline yayılmaktadır. Turizm gelirlerinde salgın hastalığa bağlı olarak gözlenen düşüşe karşın seyahat kısıtlamalarının hafifletilmesiyle kısmi bir iyileşme beklenmektedir. Gerçekten yabancıların kartla yaptığı harcamalar ve öbür yüksek frekanslı bilgiler turizm faaliyetinde şimdi zayıf olmakla birlikte tabandan dönüş sinyalleri içermektedir. Mal ihracatındaki toparlanma ve emtia fiyatlarının düşük düzeyleri önümüzdeki devirde cari süreçler istikrarını destekleyecektir. Şura, iktisadi faaliyetteki toparlanmanın sürekliliği ve makrofinansal istikrar açısından cari süreçler istikrarındaki seyrin değerine dikkat çekmiştir.
10. Mevcut bilgiler ışığında iktisadi faaliyette üçüncü çeyrekte kayda bedel bir iyileşme öngörülmektedir. Salgın hastalığa bağlı gelişmelerin Türkiye iktisadı üzerindeki olumsuz tesirlerinin sonlandırılması gayesiyle yakın periyotta uygulamaya konulan nakdî ve mali önlemler, iktisadın üretim potansiyelini destekleyerek finansal istikrara ve iktisadi faaliyetteki toparlanma sürecine katkı yapmaktadır.
11. Nisan periyodunda, istihdam kayıpları hizmetler dalı başta olmak üzere kesimler geneline yayılarak devam etmiş ve işsizlik oranları yükselmiştir. İşgücüne iştirak oranındaki gerileme işsizlik oranlarındaki artışı sınırlamaya devam etmiştir. Öncü göstergeler, iktisadi faaliyetteki toparlanmayla yeni iş duyurularının arttığını ve istihdam imkânlarının kısmen iyileştiğini göstermektedir. Heyet, kısa çalışma ödeneği başta olmak üzere işsizlik sigorta fonu ve cari transferler aracılığıyla sağlanan takviyelerin, hanehalkı gelir kayıplarının sınırlanması ve istihdamın korunması açısından kritik rol oynadığı değerlendirmesinde bulunmuştur.
Para Siyaseti ve Riskler
12. Koronavirüs salgınına ait gelişmelere bağlı olarak global büyümedeki zayıflama yılın ikinci çeyreğinde derinleşmiştir. Ülkelerin attığı olağanlaşma adımlarıyla üçüncü çeyrekte kısmi toparlanma sinyalleri gözlenmekle birlikte, salgının yayılımını devam ettirmesi ve ikinci bir dalga yaşanma muhtemelliğine bağlı olarak toparlanmaya ait belirsizlikler yüksek seyretmektedir. Ayrıyeten, salgının ve sıhhat tedbirlerinin tüketim alışkanlıkları ve genel harcama davranışına muhtemel tesirlerine yönelik belirsizlikler devam etmektedir. Olağanlaşmanın uzun sürmesi yahut önümüzdeki periyotta salgında ikinci bir dalga görülmesi durumunda global iktisatta işaretleri görülmeye başlanan toparlanma sekteye uğrayabilecek, global risk iştahında dalgalanmalar gözlenebilecektir.
13. Haziran PPK toplantısını takip eden periyotta, OPEC+ ülkelerinin Nisan ayında vardıkları muahedenin ikinci basamağına geçip petrol arz kısıntısı ölçüsünde azalmaya gitmesinin yanı sıra toparlanmaya başlayan global faaliyete bağlı olarak ham petrol fiyatları ölçülü bir biçimde artmıştır. Fakat petrol fiyatlarının bulunduğu düzey global salgın öncesi devirde görülen düzeylerinin altındadır. Öteki taraftan, global iktisadi faaliyete dair belirsizlikler başta olmak üzere emtia fiyatlarına ait aşağı istikametli riskler canlılığını korumakta olup, global enflasyon oranlarının 2020 yılında ölçülü bir görünüm sergilemesi beklenmektedir.
14. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler genişleyici mali ve mali adımlar atmaya devam etmektedir. Gelişmiş ülkelerde uzun vadeli faiz oranları tarihi düşük düzeylerdeki seyrini sürdürürken, gerek merkez bankalarının açıklamaları gerekse piyasa beklentileri, düşük faiz ortamının uzun bir mühlet devam edeceğine işaret etmektedir. Uygulanan siyasetlerin finansal piyasalar, büyüme ve istihdam üzerindeki aktifliği, ülkeler prestijiyle salgının seyri ile siyaset alanının büyüklüğüne nazaran farklılaşabilecektir.
15. Destekleyici siyaset tedbirleri ve olağanlaşma adımları yakın devirde risk iştahında bir ölçü artışa neden olmasına rağmen gelişmekte olan ülkelere yönelen portföy akımları zayıf seyretmeye devam etmektedir. Global iktisadi faaliyet görünümüne ait belirsizliklerin sürmesi, önümüzdeki devirde global risk iştahı ve gelişmekte olan ülkelere yönelen portföy akımlarının dalgalı seyretmesine neden olabilecektir. Son devirde global gelişmelerin olumsuz tesirleri bir ölçü hafiflemiş olmakla birlikte, global belirsizlikler yüksek seyretmektedir. Bu doğrultuda, salgın hastalığın sermaye akımları, finansal şartlar, dış ticaret ve emtia fiyatları kanalıyla oluşturmakta olduğu global tesirler yakından takip edilmektedir. Merkez Bankası, salgının Türkiye iktisadına tesirlerini izleyerek elindeki araçları fiyat istikrarı ve finansal istikrar gayeleri doğrultusunda kullanmaya devam edecektir.
16. Nakdî, finansal ve mali önlemlerin yanı sıra kamu bankalarının öncülüğünde ivme kazanan kredi genişlemesi, gerçek kesime kredi akışının kesintisiz devamına ve iktisadi faaliyetteki toparlanma sürecine değerli katkı sağlamaktadır. Kefaletli kredi imkânı ile yüklü olarak firmaların taleplerine yönelik olarak ivmelenen kredi büyümesi, firma kredi talebinin doygunluğa ulaşmasının akabinde kamu bankalarının açıkladığı kişisel kredi paketleri ve tüketicilerin ertelenmiş talebinin hayata geçmesiyle gücünü korumaktadır. Kredi büyümesi ve kompozisyonunun, iç ve dış istikrara yansımaları yakından takip edilmektedir.
17. Toplam talep şartlarının sınırlayıcı tesirine rağmen, salgına bağlı ünite maliyet artışlarının yansımalarıyla çekirdek enflasyon göstergelerinin eğilimlerinde yükseliş gözlenmektedir. Milletlerarası emtia fiyatları tüketici enflasyonunu sınırlamaya devam ederken, besin enflasyonu dönemsel ve salgına bağlı tesirler nedeniyle artmıştır. Salgına bağlı önlemlerle kısa vadede tesirli olan arz istikametli ögelerin, olağanlaşma sürecinin devamıyla kademeli olarak ortadan kalkacağı öngörülmektedir. Hakikaten öncü göstergeler, olağanlaşma sürecinde kapasite kısıtlarına tâbi olan hizmet kümelerindeki aylık fiyat artışlarının yavaşlamaya başladığına işaret etmektedir. Yılın ikinci yarısında talep taraflı dezenflasyonist tesirlerin daha bariz hale geleceği öngörüsü korunmakla birlikte, yakın periyottaki gerçekleşmeler nedeniyle yıl sonu enflasyon varsayımı üzerindeki risklerin üst istikametli olduğu kıymetlendirilmektedir. Bu çerçevede Şura, enflasyon görünümünü etkileyen tüm ögeleri dikkate alarak, siyaset faizinin sabit tutulmasına karar vermiştir.
18. Heyet, enflasyondaki düşüş sürecinin devamlılığının, ülke risk priminin gerilemesi, uzun vadeli faizlerin aşağı gelmesi ve iktisattaki toparlanmanın güç kazanması açısından büyük değer taşıdığını kıymetlendirmektedir. Enflasyondaki düşüşün hedeflenen patika ile uyumlu biçimde gerçekleşmesi için para siyasetindeki temkinli duruşun sürdürülmesi gerekmektedir. Bu çerçevede, mali duruş ana eğilime dair göstergeler dikkate alınarak enflasyondaki düşüşün sürekliliğini sağlayacak halde belirlenecektir. Merkez Bankası fiyat istikrarı ve finansal istikrar emelleri doğrultusunda elindeki bütün araçları kullanmaya devam edecektir. Bu çerçevede, Mart ayından itibaren uygulamaya konulan destekleyici likidite adımları, olağanlaşma sürecinin gelişimine bağlı olarak kademeli bir halde gözden geçirilebilecektir.
19. Salgın sonrası devirde uygulanan maliye siyaseti önlemleri nakdî ve finansal öteki önlemlerle birlikte salgına bağlı iktisadi risklerin sınırlanarak iktisadın üretim potansiyelinin desteklenmesine ve toparlanmanın başlamasına kıymetli katkı sağlamıştır. Iktisadın toparlanma sürecinde para ve maliye siyasetleri ortasındaki eşgüdümün sürdürülerek, makro siyaset bileşiminin enflasyondaki düşüşün devamını sağlayacak ve cari dengeyi destekleyecek biçimde belirlenmesi, büyümenin sağlıklı ve istikrarlı bir biçimde sürdürülebilmesi açısından büyük kıymet arz etmektedir. Önümüzdeki devirde, salgına bağlı tesirler nedeniyle toparlanması daha uzun sürebilecek bölümlerin desteklenmesi için süreksiz ve gayeye yönelik maliye ve gibisi siyaset uygulamalarının kritik değerde olduğu bedellendirilmektedir.
20. Açıklanacak her türlü yeni bilginin ve haberin Kurul’un geleceğe yönelik siyaset duruşunu değiştirmesine neden olabileceği kıymetle vurgulanmalıdır.
Bloomberg HT
