2020 yılında Kovid-19 salgınından ağır darbe alan global iktisatların yardımına merkez bankaları koştu. Ocak ayında olaysız geçen merkez bankası toplantılarının akabinde, Mart ayı bilhassa Avrupa Merkez Bankası (AMB) ve Amerikan Merkez Bankası (fed) için fevkalâde toplantılarla kıymetli kararların alındığı bir ay olarak tarihe geçti.
AMB pandemi alım programını 1,85 trilyon euroya yükseltti
AMB, 18 Mart tarihinde salgına karşı 750 milyar euroluk ek acil tahvil alım programına başladığını açıkladı. Programın mevcut nakdî genişleme çerçevesinde tüm varlıkları içereceğini belirten banka, 30 Nisan’da da yeni bir uzun vadeli pandemi refinansman programına karar verildiğini duyurdu. Aylık 20 milyar euro varlık alımlarının devam edeceğini belirten banka gerekirse daha fazla tahvil alımına hazır olduklarını bildirdi.
Haziran ayında pandemi acil satın alma programını 600 milyar euro artıran AMB, programı 2021 Haziran ayına dek uzattığını açıkladı. Aralık ayına dek açıklanan tedbirler üzerinden ilerleyen AMB, 10 Aralık toplantısı ile pandemi alım programını 500 milyar euro daha artırarak 1,85 trilyon euroya yükseltti. Programı ise 9 ay daha uzatarak son tarihi Mart 2022 olarak revize etti.
Fed, 700 milyar dolarlık bir genişleme programı açıkladı
Dünyada en çok olay ve vefat sayısının görüldüğü ülke olan ABD’de de 2020 boyunca fed adımları konuşuldu. Banka Mart ayında iki fevkalâde toplantı kararı ile faiz indirimleri açıkladı. Fonlama faizi yüzde 0-0,25 aralığına kadar geriledi. Banka bunun yanı sıra, 700 milyar dolarlık bir genişleme programına başladığını duyurdu.
İktisada dayanak adımlarına devam eden fed, Nisan ayında 2,3 trilyon dolara kadar kredi sağlayacak ek hareket kararı açıkladı. Yıl sonu toplantısında faiz değişikliğine gitmeyen fed, varlık alımlarının süreceği kelamını verdi. Likiditeyi müdafaa hedefli atılan adımlardan biri de artan swap sınırları oldu. Fed ve AMB, 6 ülke merkez bankası ile swap çizgileri oluştururken, fed daha sonra bu sayıyı 9 merkez bankasına kadar genişletti.
2020 boyunca iktisada dayanak vermek için adım atan merkez bankaları yalnızca Fed ve AMB olmadı. İngiltere Merkez Bankası 200 milyar sterlinlik tahvil alımı ve 330 milyar sterlinlik kredi ve garanti programı açıkladı. Bunun yanı sıra, banka faizleri 65 baz puan indirerek yüzde 0,1’e çekti. Avusturalya Mart ayı boyunca iki sefer faiz indirimine gitti ve fed ile 60 milyar dolarlık swap çizgisi oluşturdu. Endonezya ve Hindistan üzere gelişen ülke ekonomilerinde de faiz indirimleri kaydedildi. 2020 boyunca pandemiye karşı 12 trilyon dolarlık mali paket açıklanırken, para siyaseti adımları da 7,5 trilyon doları aştı.
ABD’nin yeni Lideri Joe Biden oldu
2020’nin bilhassa ikinci yarısında piyasaların odağı ABD’ye çevrildi. Demokrat parti adayı Joe Biden, zorlayıcı bir seçim yarışı sonunda ABD lideri olmaya hak kazanırken, Donald Trump birbiri gerisine açtığı davalarla yenilgiyi kolay kabul etmeyeceğinin sinyalini verdi. Fakat kıymetli eyaletlerde gelen zafer ile Biden’ın beyaz saray seyahati katılaştı.
Biden, Obama idaresinde vazife almış ekonomistler ve diplomatlardan kurduğu yeni kabinesinde eski fed Lideri Janet Yellen’a Hazine Bakanlığı’nı emanet ederken, ABD iktisadında ikinci bir “Yellen Dönemi”ni de başlatmış oldu.
2020 yılı, ticaret için de kolay bir yıl olmadı. ABD ve Çin ortasındaki görüşmeler sonucu sene başında imzalana faz 1 muahedesi ile sular duruldu, fakat meseleler kalıcı olarak çözülemedi. Çin ABD’ye 2020 ve 2021 boyunca 200 milyar dolarlık alım yapacağının kelamını verdi, ancak uzmanlar tarife ve ulusal güvenlik uyuşmazlıklarını ortadan kaldıracak temel adımların atılmadığına dikkat çekti.
Biden başkanlığı ile ABD-Çin ortasında gerginliklerin sürüp sürmeyeceği dünya genelinde büyük merak konusu oldu. Aralık başında New York Times’a konuşan Joe Biden, muahedeyi iptal etmeyi şimdi düşünmediğini ve tarifeleri kaldırmak için adımları çabucak atmayacağını açıkladı.
2020 yılına koronavirüs ile başlayan global piyasalar, yılı aşı umutları ile kapattı. Kasım ayında netleşen aşı çalışmalarında bilhassa Pfizer-BioNTech ve Moderna aşılarında verimlilik oranları yüzde 90’ı aştı. İngiltere ve ABD’de süratli onay süreçleri sonucu başlayan aşılama süreçleri, bilhassa Kovid-19 salgını ile büyük kayıplar yaşayan güç ve hizmet dalları için umut kaynağı oldu.
Bloomberg HT
