Türkiye İş Bankası Genel Müdürü Hakan Ortan “Bankacılık Söyleşileri” kapsamında AA muhabirine yaptığı açıklamada, salgının dünya iktisadında 2020 yılında yüzde 3’ün üzerinde bir daralmaya neden olduğunu, bu yılın başında yapılan öngörülerin nisan ayında olumlu istikamette revize edildiğini hatırlattı.
IMF’nin 6 Nisan’da yayınladığı “Dünya Ekonomik Görünüm Raporu”nda dünya iktisadının yüzde 6 büyüyeceğinin öngörüldüğünü anımsatan Ortan, “Dolayısıyla yüzde 3 küçülen bir yılın gerisinden yüzde 6’lık büyüme öngörüsü, 2021’de umutlu olmamızı sağlayan bir konu.” dedi.
2021 yılında aşılama çalışmalarına karşın hala salgının seyrine yönelik belirsizliklerin global iktisat açısından temel risk ögesi olmaya devam ettiğini vurgulayan Ortan, kesimler ortasındaki ayrışmanın devam edeceğini, hizmet kesiminin de salgın kaynaklı telaşlarla bir müddet daha baskı altında kalabileceğini söyledi.
– “Fiili imkansızlıklar yaratıcı olmaya, ezber bozmaya yarar”
Bu yılın en büyük zorluğunun petrol, besin ve emtia fiyatlarındaki artış, teslimat sürelerindeki gecikme ve aksayan tedarik zinciri olduğuna dikkati çeken Ortan, şöyle devam etti:
“Küresel ölçekte orta malının ya da üretim için gerekli temel girdinin alınamadığı, bunların 3 ay yahut 6 ay geciktiği, stokların tükendiği bir periyotta bunlardan etkilenmemek çok kolay değil. Bir de ABD’de ekonomik aktivitede gözlenen güçlü toparlanma eğilimi paralelinde Fed’in para siyasetini beklenenden daha evvel sıkılaştırmaya başlayabileceğine ait beklentiler milletlerarası sermaye akımlarını etkilemek suretiyle bizim üzere gelişmekte olan ve finansmana gereksinimi bulunan ülkeler için de farklı bir zorluk yaratıyor. Biz iç tasarrufların yetmemesi nedeniyle büyümek için yabancı sermaye çekmek durumunda olan bir ülkeyiz. Bunun istikameti değişince yönetmemiz zorlaşıyor. Pandemi şartlarında ihracat gelirimiz artıyor fakat beraberinde ithalat sayılarımız beklediğimiz kadar düşmüyor, turizm geliri de elde edemiyoruz. Yüksek enflasyonla bunlar birleştiğinde her alanda meslek erbaplığının gerekeceği özel ve sıkıntı bir 2021 yılı yaşıyoruz. Bunların üstesinden nasıl geleceğiz? Zorluklar ve fiili imkansızlıklar, geciken teslimatlar, kıtlığı çekilen mallar daha yaratıcı olmaya, bir daha düşünmeye, ezber bozmaya fayda, yeni tahliller üretmeye teşvik eder. ‘Benim buna ne kadar gereksinimim var? Bunsuz yapabilir miyim ya da bunu nasıl ikame ederim’ diye yeni eser ve hizmetler yaratılabilir. Bu türlü bir durumda vazgeçilmez gördüğümüz pek çok eserin yenisini piyasaya sürmek mümkün olabilir. Üreticinin yaşadığımız sıkıntılara biraz bu gözle bakması durumunda birçok yeni iş alanı, yeni eserler ve yeni tahliller görebiliriz. Bu, önemli bir dönüşüm başlatır ve nakdî genişlemeyle birleştiğinde iktisadın itici gücü bu yenilikçi dönüşüm olabilir diye düşünüyorum.”
– “Temel meseleler; yüksek enflasyon, büyüme, düşük istihdam ve cari açığın finansmanı”
Hakan Ortan, Türkiye’nin temel sıkıntılarının; yüksek enflasyon, potansiyelinin altında büyüme, düşük istihdam ve cari açığın finansmanı olduğuna dikkati çekerek, global ölçekte enflasyonist tesirlerin devam ettiği, emtia fiyatlarının yükseliş eğiliminde olduğu bu konjonktürde orta vadede nasıl sürdürülebilir büyüme ortamı yaratılabileceği, öteki bir tabirle, fiyat istikrarının ve finansal istikrarın nasıl sağlanacağı, iktisattaki mevcut kırılganlıklara odaklanırken büyüme dinamiklerinin nasıl etkileneceği konusunun en büyük açmaz olduğunu söyledi.
Ortan, mart ayı prestijiyle Tüketici Fiyat Endeksi’ndeki artışın yüzde 16,2 olduğunu ve döviz kurundaki dalgalanmaların enflasyona geçişkenlik tesiriyle fiyat istikrarı açısından hala değerli bir risk ögesi olmaya devam ettiğini kaydetti.
Başta güç olmak üzere emtia fiyatlarındaki artışlar ve TL’deki kıymet kayıplarının öncelikle maliyet kanalı üzerinden üretici fiyatlarını arttırdığını belirten Ortan, mart ayı prestijiyle Üretici Fiyat Endeksi’nde de yüzde 31,2’ye ulaşan bir artış görüldüğünü anımsattı. Üretici fiyatlarındaki bu yüksek oranlı artışın uygun talep şartlarında tüketici fiyatlarına da yansıma riski olduğuna işaret eden Ortan, “Talep bu kadar canlıyken, bir de ‘büyüyeceğiz’ dediğimizde enflasyonun nerelere varacağı konusu kritik. Bu nedenle birinci ve öncelikli meselemiz yüksek enflasyon.” diye konuştu.
– “Borç ödemede sorun görmüyoruz”
İş Bankası Genel Müdürü Ortan, öteki değerli sorunun ise büyümek için gerekli olan dış kaynağın temini ve cari açığın nasıl finanse edileceği konusu olduğunu vurguladı.
Şubat ayı prestijiyle 12 aylık kümülatif datalarla cari açığın 37,8 milyar dolar olduğunu belirten Ortan, şöyle devam etti:
“Bizim finanse etmemiz gereken 37,8 milyar dolarlık bir cari açığımız var. İçeride bunu finanse edebilecek bu türlü bir birikimimiz var mı? Tüm borçlarımızı çevirsek dahi cari açığın finansmanını sağlayamadığımızda düşündüğümüz kadar büyüyemiyoruz. Büyümek için dışarıdan ek sermaye akımına gereksinimimiz var. Bu giriş olmazsa ne olur? Düşündüğümüz kadar büyüyemeyiz. O vakit büyüme ve istihdam da sıkıntılarımız ortasına katılır. Olağanda yüzde 5, tahminen yüzde 6 büyüyebiliriz lakin daha fazla büyümemizdeki en büyük mahzur, cari açığın finansmanı olacak. O nedenle biz Banka olarak 2021’de ülke iktisadı için yüzde 3,5’lik büyüme öngörüyoruz. Cari açığımızı finanse edecek dış kaynak bulabilir, ülkemize daha fazla sermaye akımı çekebilirsek yüzde 3,5’in üzerinde bir büyüme gerçekleşebilir fakat o vakit da enflasyon gayesini tutturmakta, enflasyonu indirmekte zorlanabiliriz. Hasebiyle birbiriyle etkileşim içerisinde olan hakikaten hassas istikrarlar kelam konusu.”
Türkiye’nin 190,3 milyar dolar seviyesindeki kısa vadeli Döviz yükümlülüklerinin maliyetine katlanmak kaydıyla çevrilebileceğini tabir eden Ortan, “Ülke risk primimiz yükseldiği için daha yüksek faiz oranlarıyla da olsa her kurum borcunu çevirebilir durumda. Hasebiyle biz ödemeler istikrarı konusunda, borç çevirme ve borç ödemede sorun görmüyoruz.” dedi.
– “Kararlı duruş, beklentiyi bugün değiştirir”
Hakan Ortan, bu açmazın nasıl aşılacağına dair de şunları söyledi:
“Benim öncelikle teklifim şu olur; iktisatta öngörülebilirliğe muhtaçlığımız var, hızla bunu sağlamamız lazım. Zira iktisatta birtakım nakdî transfer sistemleri vardır ve aldığınız aksiyonların sonuçlarını çabucak göremezsiniz. Merkez Bankası bir faiz kararı alır, bunun enflasyona tesirini tahminen 4 ay sonra görürsünüz, büyümeye tesirini tahminen 6 ay sonra görürsünüz, istihdama tesirini tahminen 9 ay sonra görürsünüz. İktisadın, fabrikanın, işletmenin idaresinde alınan kararlar gerçek bile olsa o kararların sonuçları, birtakım gecikmelerle ve nakdî transfer düzeneklerinin devreye girmesiyle birlikte zincirleme tesirlerle ortaya çıkar. Çok süratli sonuç beklemek, o sonuç gelmezse yanlış yaptığımızı düşünmek farklı bir yanlışa götürebilir. O nedenle sabırlı olmak, bu alanda istikrarlı bir duruş ve öngörülebilirliği sağlamak çok kıymetli. Zira kararlı duruş, bugünün sonuçlarını çabucak değiştirmez fakat beklentiyi bugün değiştirir ve beşerler 4 ay sonra enflasyonun düşeceğini, 6 ay sonra istihdamın artacağını, Türkiye’nin daha fazla büyüyeceğini beklemeye başladıkları anda aslında siz bugünden sonuç almaya başlamış olursunuz. O nedenle beklentilerin müspete dönmesi çok değerli. Ben buna inanıyorum. Ülke olarak bu türlü adımlar atarsak bu, tahlilin de başlangıcı olacaktır. Bir yerden başlamak istiyorsak öngörülebilirliğe odaklanmanın gerçek bir yer olacağını düşünüyorum.”
Türkiye’yi öbür ülkelerden olumlu ayrıştıran ögelere da değinen Ortan, Türkiye’nin kamu maliyesi göstergelerinin, her türlü bozulmaya karşın hala dünyadaki benzerlerinden daha iyi durumda olduğunu vurguladı. Yüzde 3,4 düzeyindeki bütçe açığının GSYH’ye oranının ülkenin olumlu ayrıştığı kıymetli noktalardan olduğuna işaret eden Ortan, bunun, başka göstergelerdeki bozulmalara karşın yönetilebilir bir düzey olduğunu ve Türkiye’nin sıkıntılarını düzeltebilecek kapasitesinin bulunduğunu gösterdiğini kaydetti.
– “El birliği ile fırtınalı devri aşmalıyız”
“Türkiye’nin kaybettiği bir yerde kazanan olmaz” diyen Ortan, devamla şu değerlendirmelerde bulundu:
“Hepimiz birebir gemideyiz. El birliği ile bu fırtınalı devri aşmalıyız. Ülkemize sahip çıkmak istiyorsak ekonomimizdeki kırılganlık ögelerine odaklanmalı ve gereksinim duyulan siyasetlerde belirsizliklere mahal vermeyerek itimat ortamını tesis etmeliyiz diye düşünüyorum. Zira para siyasetinin aktifliğini, alınacak kararların enflasyon, büyüme, istihdam üzerinde tesirli olmasını lakin bu biçimde sağlayabiliriz. Ülkeye sahip çıkmak istiyorsak gerekli itimat ortamını tesis edelim ki düşündüğümüz düzenekler çalışsın. Yoksa yıllar gelir geçer lakin biz o makus yazgımızı değiştiremeyiz. O yüzden iktisatta hür piyasa dinamiklerine güvenmemiz, onun çalışmasına fırsat vermemiz ve öngörülebilirliği sabırla tesis etmemiz bence problemleri çözmek için kâfi. Ben pek çok şeyin zaten yoluna girebileceğini, bizi ayrıştıran faktörlerle yapacağımız birkaç atılım ile pek çok şeyin tabiatıyla yola girmesinin sıkıntı olmayacağına inanıyorum.”
– “Yay üzere gerilmiş, ok üzere fırlamaya hazır dallar var”
Hakan Ortan, Türkiye’deki bütün oyuncuların kırılganlıkları başarılı bir formda yönetme hüneri ve kriz tecrübesi bulunduğunu söz ederek, “Biz bu türlü krizleri çok gördük, geçirdik, bu tıp kırılganlıkları yönetme marifetine sahibiz. Kısa devirli aksiliklerden sıyrılsak, ileriye baksak gerçek kesimde dayanılmaz bir dinamizm var. 2018’den bu yana kur atağı, zelzele, sel derken tam düzeleceğiz diye düşündüğümüz sırada pandemi ile karşılaştık. Ertelenmiş, harcamaya dönmek için bekleyen talep var. Bu devirde yay üzere gerilmiş, ok üzere fırlamaya hazır bir potansiyel barındıran bölümler var.” halinde konuştu.
Asya ile Avrupa’yı birbirine bağlayan Türkiye’nin, kıymetli bir “hub” olduğunu ve ticarette çok değerli bir lokasyonda yer aldığını vurgulayan Ortan, ülkenin dinamik nüfusu, gelişmiş altyapısı, finansal altyapısı ve stratejik kıymetteki coğrafik pozisyonunun insan kaynağı zenginliği ile birleştirildiğinde ülkeyi müspet istikamette ayrıştıracak özellikler olduğunu kelamlarına ekledi.
Bloomberg HT
