2019 yılı Aralık ayından bu yana dünyayı tesiri altına alan Kovid-19 salgını, bir yılın akabinde yaklaşık olarak 65 milyon kişinin hastalanmasına ve 1 milyon 500 binin üzerinde insanın hayatını kaybetmesine sebep oldu. Salgın yalnızca can kayıplarına değil birebir vakitte büyük sanayilerde üretimi kesintiye de uğrattı.
Dünya 1930 yılında yaşanan Büyük Buhran’dan bu yana en makus ekonomik sakinlikle savaşırken, ülkeler salgının tesirini azaltabilmek için ilaç firmalarıyla muahede yapabilmek için adeta yarıştı.
Duke Global Sıhhat İnovasyon Merkezi’nin araştırmasına nazaran, Hindistan ağır nüfusu sebebiyle en fazla sayıda aşı siparişi veren ülkeler ortasında yer aldı. Başka taraftan Avrupa Birliği (AB), Amerika Birlieşik Devletleri (ABD), Kanada ve İngiltere üzere iktisadı güçlü olan ülkelerin başka ülkelere nazaran aşı tercihinde çeşitliliğe gittiği görüldü.
Duke Global Sıhhat İnovasyon Merkezi’nin 30 Kasım tarihinde yayımladığı tabloya nazaran, ülkelerin tercih ettiği aşılar ve dozları:
* Tabloda, toplamda en fazla aşı sipariş veren birinci 15 ülkeye ve en çok tercih edilen 5 aşı firmasına yer verilmiştir.
Aşıların araştırılmaya başlandığı süreçten bu güne güçlü seyahati
Pfizer/ BioNTech
Almanya’da Türk bilim insanı Prof. Dr. Uğur Şahin’in kurucu ortağı olduğu biyoteknoloji firması BioNTech’in geliştirdiği “BNT162b1” ismi verilen aşı adayı, 3’üncü etap denemelere başlayan birinci aşı adaylarından biri oldu.
ABD’de Pfizer, Çin’de Fosun Pharma ilaç firmalarının üretim lisansını aldığı aşı adayı için 1’nci ve 2’nci evre klinik denemelerinin Almanya’da yürütülmesinin akabinde 27 Temmuz’da ABD, Arjantin ve Almanya’nın ortalarında olduğu ülkelerde 30 bin sağlıklı gönüllünün katılması amacıyla 3. basamak klinik denemeler başlatıldı.
AB’nin Kasım ayı ortalarında Pfizer ve BioNTech’in Kovid-19 virüsüne karşı geliştirmekte olduğu aşıdan 300 milyon doz alımını sağlayacak mukaveleye onay verdiği açıklandı.
18 Kasım 2020 tarihinde, Pfizer Kovid-19’a karşı geliştirilen aşının yüzde 95 aktiflik gösterdiğini duyurdu.
ABD Sıhhat Bakanı Alex Azar, Kasım ayı sonunda BioNTech’in Amerikan ilaç şirketi Pfizer ile geliştirdiği Kovid-19 aşısının yılbaşından evvel dağıtımına başlanacağını açıkladı.
2 Aralık 2020 tarihinde ise, İngiltere’de yaygın kullanımına müsaade verilen, BioNTech ve Pfizer’ın geliştirdiği aşısının gelecek hafta uygulanmaya başlanacağı bildirildi.
Moderna
ABD’de “Moderna” ilaç firmasının Ulusal Alerji ve Bulaşıcı Hastalıklar Enstitüsü iş birliğiyle geliştirdiği aşı adayı “mRNA-1273”, FDA’nın onay vermesinin akabinde aşının 1’inci etap klinik denemeleri, 17 Mart’ta Washington eyaletinde başladı. mRNA-1273, “insanlar üzerinde denenmeye başlanan birinci potansiyel Kovid-19 aşısı” oldu.
Aşı adayının 3’üncü evre klinik denemeleri ABD’de 38 merkezde sürdürüldü ve denemeye 30 bin istekli katıldı.
ABD Lideri Trump, Ağustos ayında 100 milyon dozluk Kovid-19 aşısının üretimi ve teslimi için Moderna ile mutabakat yapıldığını duyurdu.
Şirket 16 Kasım’da yaptığı açıklamada, süren çalışmadan elde edilen birinci bilginin aşı adayının yüzde 95,4 tesirli olduğunu ortaya koyduğunu bildirdi.
AB, Kasım ayı sonuna hakikat yaptığı açıklamada, Moderna firmasının Kovid-19’a karşı geliştirmekte olduğu aşıdan 160 milyon doz alım sağlayacak kontrata onay verdiklerini duyurdu.
Çabucak akabinde, ABD Sıhhat Bakanı Alex Azar, Moderna’nın geliştirdiği aşının yıl sonuna kadar dağıtımına başlanacağını açıkladı.
AstraZeneca- Oxford Universitesi
İngiltere’de Oxford Üniversitesi Jenner Enstitüsü ile Oxford Aşı Kümesi iş birliğinde geliştirilen ve üretim lisansı İngiliz-İsveç ilaç şirketi AstraZeneca tarafından satın alınan aşı adayı “AZD1222” için, İngiltere ve Hindistan’da 2’nci ve 3’üncü evre, Brezilya, Güney Afrika ve ABD’de 3’üncü kademe klinik denemeler yürütüldü.
ABD idaresinin Mayıs ayında yaptığı açıklamaya nazaran, ABD’nin AstraZeneca PLC’ye 1,2 milyar dolar ödeme yapacağı ve bunun karşılığında birinci etapta ABD’de 30 bin şahsa aşı testi yapılması, üretim kapasitesinin de en az 300 milyon doza çıkarılmasının istendiği duyuruldu.
AB Kurulu Ağustos ayında Kovid-19’a karşı geliştirilen muhtemel aşı ön alım stratejisi kapsamında, birinci mutabakatın merkezi İngiltere’nin Cambridge kentinde olan ilaç firması AstraZeneca ile yapıldığını açıkladı. Geliştirilen aşının Kovid-19’a karşı inançlı ve tesirli olduğunun kanıtlanmasının akabinde AB üyesi ülkeler ismine 300 milyon doz alınacağı belirtilen açıklamada, yapılan mukavelede 100 milyon doz ek aşı alımı seçeneğinin de yer aldığı kaydedildi.
İlaç firması, bir gönüllüde ortaya çıkan hastalık nedeniyle bir müddet çalışmalarını askıya aldı. Lakin Eylül ayında çalışmaların tekrar devam edilmesine karar verdi.
23 Kasım’da Oxford Üniversitesi’nden yapılan açıklamaya nazaran, devam eden çalışmalardan elde edilen datalar, aşısının yüzde 70 tesirli olduğunu ortaya koydu.
Johnson and Johnson
Amerikan ilaç firması Johnson & Johnson’ın bağlı iştiraki Belçikalı Janssen ilaç şirketi de aşı adayı “Ad26COVS1” için 15 Temmuz’da Belçika ve ABD’de başladığı klinik denemeleri 3. kademeye taşıdı.
ABD hükümeti Ağustos ayında, Johnson & Johnson (J&J) ile 100 milyon dozluk Kovid-19 aşısının üretimi ve teslimi için 1 milyar dolarlık mutabakat gerçekleştirdi.
J&J firması Ekim ayında bir iştirakçinin hastalanması nedeniyle Kovid-19 aşı denemesine orta verdi, ama aşı çalışmaları kısa bir mühlet sonra tekrar devam etti.
AB Kasım ayı ortasında, J&J şirketiyle 400 milyon doza kadar aşı almak için anlaştığını açıkladı.
Novavax
ABD’li ilaç firması Novavax’ın aşı adayı “NVX-CoV2373” de 3’üncü etap denemelere başlayan potansiyel Kovid-19 aşıları ortasında yer aldı.
ABD hükümeti Temmuz ayında, Maryland eyaletinde faaliyet gösteren şirkete, gelecek yılın başında 100 milyon doz Kovid-19 aşısı üretmesi halinde 1,6 milyar dolar ödemeyi taahhüt etti. Şirket ayrıyeten Avustralya hükümetiyle 30 milyon doz aşı sağlamak üzere mutabakata vardı.
Hindistan Serum Enstitüsü (SII) ile imalat muahedesi imzalayan şirket yılda 2 milyar doz aşı üretmeyi hedeflediğini duyurdu.
Sinovac
Sinopharm, Sinovac ve CanSino üzere kamuya ilişkin ilaç firmaları, Çin Askeri Tıp Akademisi, Vuhan Viroloji Enstitüsü, Pekin Biyolojik Eserler Enstitüsü üzere kurumlarla iş birliği içinde aşı çalışmaları yürütüyor.
SinoVac’ın geliştirdiği “CoronaVac”, Sinopharm’ın Vuhan Viroloji Enstitüsü ve Pekin Biyolojik Eserler Enstitüsü ile geliştirdiği 2 aşı adayı ile CanSino’nun Çin Askeri Tıp Akademisi ile iş birliğinde geliştirdiği “Ad5-NCov” isimli aşı adayı umut bağlanan çalışmalar ortasında görülüyor.
Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca, Aralık başında Sinovac’ın geliştirdiği aşı hakkında “Aşıyla ilgili olarak, Aralık ayında ağır bir halde başlamak istiyoruz. Bununla ilgili inaktif dediğimiz, daha evvelden teknik olarak iyi bildiğimiz, yan tesirinin de az olduğunu düşündüğümüz aşıdan 50 milyon kontrat imzalandı.” açıklamasını yaptı.
Bloomberg HT
