HANDE BERKTAN
Uzay teknolojisi, uzay bilimi araştırmaları ve havacılık sanayisi tarafından uzay uçuşları, uydular ve uzayın keşfi bahislerinde kullanılmak üzere geliştirilen teknolojiler günümüz büyük güçlerinin adeta yeni yarış alanlarından biri haline geldi.
Uzay teknolojisi kavramının içine uzay aracı, yapay uydular, uzay istasyonları ve takviye altyapısı, ekipmanlarını alabiliriz. Bugün günlük hayatımızda en kolayından hava iddiasından, uzaktan algılamaya, GPS sistemlerinden, dijital uydu ve irtibat sistemlerine birçok hizmet uzay teknolojisi altyapısı sayesinde sağlanıyor.
Ulusal Uzay Programı’nın açıklanmasın akabinde programın, yol haritası özelliği taşıması açısından kıymeti ve uzay teknolojileri üzerine Orta Doğu Teknik Üniversitesi Uzay ve Hızlandırıcı Teknolojiler Uygulama ve Araştırma Merkezi (İVMER) Müdürü Prof. Dr. Bilge Demirköz, İş Dünyası’nda sorularımı yanıtladı.
Prof. Dr. Demirköz’ün akademik mesleğine bakacak olursak genç yaşta birçok ödül ve çalışmayı mesleğine sığdırmış bedelli bir bilim insanımız. Prof. Dr. Demirköz İstanbul Amerikan Robert Lisesi’nde okurken TÜBİTAK proje yarışında matematik kolunda Türkiye’de verilen birinci mükafatı almıştır. MIT tarafından tam burslu olarak kabul almış, fizik kısmını matematik ve müzik kısımlarından sertifika alarak 2001 yılında bitirmiştir. MIT’de lisans ve master eğitimini tamamlamıştır. Doktorasını İngiltere Güç Bakanlığı’nın senede beş bireye verdiği Dorothy Hodgkin bursunu alarak ATLAS deneyinde üç yılda tamamlamıştır. Türk Fizik Derneği, Unesco, ODTÜ Geliştirme Vakfı’ndan sayısız ödül alan bilim insanı Demirköz, ulusal uzay programı ve
ODTÜ’de uydu teknolojileri, radyasyonun uydu üzerindeki tesirleri üzerine devam eden araştırma ve çalışmalarını “Program, devam eden çalışmalarımıza odaklanmak için yol haritasının olması açısından çok kıymetli. Uzay Ajansı’ndan beklentimiz üniversite, sanayi, kamu ile uyumun sağlanması ve NASA ile bağlantıların güçlendirilmesidir. Takımımızla, uzay havası üzerinde çalışıyoruz ve programda yer alması takımımız için çok bedelli. Uzaydaki araçların müşahedesi, fırlatma araçlarının programların olması tüm takıma misyon çıkarması için çok kıymetli bir gelişme. Uzay Teknoloji Bölgesi, ODTÜ Kampüsü’nde yer alacak. TÜBİAK Uzay Yerleşkesi de, ODTÜ Yerleşke içinde ve birlikte çalışmak sinerji oluşturuyor. Yerleşkenin güney kısmında Uzay Teknoloji Bölgesi kurulacak. Böylece üniversite, sanayi işbirliğinin artacağı yer olacağını umuyoruz’’ biçiminde anlattı.
“Yatırımlar uydulara hizmet veren teknolojiler üzerinde gelişiyor”
Dünya genelinde uzay teknolojilerinde gelinen noktayı Prof. Dr. Demirköz “Gelişmiş ülkelerde uydu imalinde doygunluğa ulaşılmış durumda. Artık uydu yapmak değil uyduların ömrünü uzatmak üzerine çalışıyorlar. Uydulara hizmet verme kesimi örneğin uydu içindeki bir kameranın bozulması yahut ömrünü doldurması üzerine öbür bir uydunun gidip bunun yenisini tedarik etmesi diyebiliriz ki gelişen bir yatırım. Öbür yanda uzayda ölen uyduların yani çöp uyduların toplanması üzerine teknolojilere yatırım yapılıyor. Çöp uyduların toplanması çok kritik ehemmiyete sahip zira bu çöp uydular hizmet veren aktif uydulara çarpma riski taşıyor. Örneğin bu türlü bir risk dünya genelinde radyo sinyalleri, servis sağlayıcıların kesilmesine neden olabilir’’ diye özetledi. ODTÜ İVMER olarak uzaydaki parçacık radyasyonun uydular üzerindeki tesirleri üzerine çalışıyoruz. Roketsan ile ortak çalışmalarımız devam etmekte’’ dedi.
Ulusal Uzay Programı genel çerçevesiyle ülkemizde uzay teknolojileri alanındaki gereksinimler ve yetenekler çerçevesinde öne çıkacak teknolojilerin ve altyapıların geliştirilmesi, ülkemizin bu alanda dışa bağımlığının azaltılması, uzay teknolojilerinin ülkemizin kalkınmasında bir araç olarak kullanımı için planlanması hedefleniyor. Uzay teknolojileri, iktisat çerçevesinde üretimde katma kıymet, endüstride dönüşüm, ihracatta kıymetli bir gelir kalemi olacak bir teknoloji.
Ulusal Uzay Programı’nın içeriğinde ise, 2023 yılında Ay’a birinci teması gerçekleştirmek, yeni kuşak uydu geliştirme alanında dünya ile rekabet edebilecek ticari bir marka ortaya çıkarmak, Türkiye’ye ilişkin bir bölgesel konumlama ve zamanlama sistemi geliştirmek, uzaya erişimi sağlamak ve bir uzay limanı işletmesi kurmak, uzay havası ya da meteorolojisi olarak tabir edilen alana yatırımlar yaparak uzaydaki yetkinliğimizi artırmak, Türkiye’yi astronomik müşahedeler ve uzay objelerinin yerden takibi mevzularında daha ehil bir ülke pozisyonuna getirmek, uzay sanayi ekosisteminin geliştirilmesi, uzay teknolojileri geliştirme bölgesinin kurulması, uzay alanında faal ve ehil insan kaynağımızı geliştirmek hedefleniyor.
Ulusal Uzay Programının ortaya konması bu yolda devam eden çalışmaların kamu dayanağı ile daha iyi bir noktaya taşınması ve üniversite, sanayi, kamu işbirliği ile yatırımların katma pahası yüksek teknolojiler üzerinde ağırlaşması açısından çok pahalıdır.
Bloomberg HT
