İSO, sanayi kuruluşlarının 2019 yılı dataları üzerinden yaptığı “İSO Türkiye’nin İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2019” araştırmasının sonuçlarını açıkladı.
2019 yılında İSO İkinci 500’ün üretimden satışları yüzde 14,2 artarak 137,5 milyar TL’den 157 milyar TL’ye yükseldi.
Dünya ticaretinde korumacılık ve yavaşlamanın, KOBİ’lerin global kıymet ve tedarik zincirlerine iştirakini zorlaştırdığı bir yıl olan 2019’daki bu artış, 2017’deki yüzde 30,9 ve 2018’deki yüzde 27,8’lik artışlarla kıyaslandığında, üretimden satışlardaki büyüme performansının yavaşladığına işaret etti. Kelam konusu oran, tıpkı vakitte son 3 yılın en düşük artışı olarak dikkati çekti.
İSO İkinci 500’deki 463 şirket, üretimlerinin kıymetli bir kısmını dış pazarlara da yapıyor. Münasebetiyle üretimden satışların artış suratındaki bu düşüşte, iç pazar kadar dış pazar taleplerindeki bozulma da tesirli oldu.
2019 yılı Türkiye’nin İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu araştırmasında üretimden satış büyüklüğüne nazaran en büyük kuruluş 482 milyon 130 bin lira ile Panasonic Life Solutions oldu. 482 milyon 54 bin liralık satışlarıyla Kervan Besin ikinciliği alırken, 481 milyon 440 lira ile de AKA Otomotiv üçüncü sırada yer aldı.
2018 yılında 413,7 milyon ile 177,8 milyon TL bandında üretimden satış yapabilen şirketlerin girebildiği İSO İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu araştırmasında bu bant, 2019 sıralamasında 482,1 milyon ila 201,2 milyon TL ortasında oluştu.
Kelam konusu araştırma, KOBİ ölçeğindeki sanayi kuruluşlarının bir manada röntgenini çekerken, bu şirketlerle ilgili tıpkı İSO 500’de olduğu üzere birçok değerli veriyi ortaya koyuyor. Bunlardan kimileri Türkiye’nin KOBİ’lerinin güçlü taraflarını, kimileri ise zayıf istikametlerini göstermesi açısından kıymetli ve dikkat cazibeli oluyor.
– Şirketlerin teknoloji, Ar-Ge ve ihracat performansları umut veriyor
İSO İkinci 500’ün bu yıl açıklanan dataları içinde gelecek ismine umut veren hususların başında şirketlerin teknoloji, Ar-Ge ve ihracat performansları oldu.
İSO İkinci 500 Büyük’ün teknoloji yoğunluklarına nazaran yarattıkları katma kıymet dağılımına bakıldığında, bilhassa orta-yüksek teknoloji ve yüksek teknoloji yoğunluklu endüstrilerin toplam hissesinin arttığı dikkati çekti.
Orta-yüksek teknoloji yoğunluklu endüstriler kümesinin hissesi 2018’de yüzde 21,6 iken, geçen yıl 2,6 puan artışla yüzde 24,2’ye yükseldi. Yüksek teknoloji yoğunluklu endüstriler kümesinin hissesi ise 2018’de yüzde 2,1 iken, geçen yıl sonlu bir artışla yüzde 2,2 olarak gerçekleşti.
Böylelikle orta-yüksek ve yüksek teknoloji yoğunluklu endüstrilerin toplam hissesi 2018’de yüzde 23,7 iken, 2019’da 2,7 puan artarak yüzde 26,4’e yükseldi. Bu artış, KOBİ’lerin teknolojik dönüşüm yolunda ilerleme sağladığına işaret etti.
– Ar-Ge harcamaları
Sanayi bölümünün rekabetçiliği için Ar-Ge, hayati bir değer taşırken, 2019 yılındaki şiddetli şartlara karşın İSO İkinci 500 içerisinde daha çok sayıda kuruluşun Ar-Ge faaliyetlerine yöneldiği görüldü.
2017 yılında 188 olan Ar-Ge yapan kuruluş sayısı, 2018’de besbelli bir artışla 218’e çıkmıştı. 2019 yılında ise Ar-Ge yapan kuruluş sayısının 231 ile en yüksek düzeyine ulaştığı dikkati çekti.
Bu şirketlerin Ar-Ge harcamaları 2019’da yüzde 44,6 artarak 498,6 milyon TL’den 721,2 milyon TL’ye yükseldi. Tıpkı devirde Ar-Ge harcamalarının üretimden satışlara oranı da yüzde 0,36’dan yüzde 0,46’ya çıktı.
Kelam konusu oranın, ölçüm yapılan devrin en yüksek düzeyine çıkması ve KOBİ’lerin inovasyon iştahının arttığını göstermesi açısından olumlu olarak değerlendirildi.
– İhracat yapan firma sayısı arttı
İSO İkinci 500 kapsamında olumlu bulunan gelişmelerden biri de ihracat bilgileri oldu. Bilindiği üzere 2019, ihracat açısından epeyce şiddetli bir yıldı. 2019 yılında global ticarette yaşanan korumacılık tedbirleri ile dünya mal ticareti daralmış ve ihracatta rekabet artmıştı. Türkiye’nin metal eserleri ihracatı, ABD ve AB’nin korunma tedbirleri ile karşılaşmış, kıymetli ihracat pazarlarında bilhassa yılın ikinci yarısında daralma gerçekleşmişti. Uygulanan ekonomik dengelenme siyasetleri nedeniyle iç pazarda da daralma yaşanmıştı ve bu nedenle firmalar ihracata daha çok tartı vermek durumunda kalmıştı.
Bu ortamda İSO İkinci 500’ün ihracatı, geçen yıl yüzde 9,4 artarak 9,8 milyar dolara yükseldi. Böylelikle İSO İkinci 500, 2019 yılında Türkiye toplam ihracatının yüzde 5,4’ünü, sanayi ihracatının ise yüzde 5,6’sını gerçekleştirdi.
İhracat tarafındaki bir başka kıymetli gelişme de ihracat yapan firma sayısındaki artış eğilimi oldu. 22 yıl evvel ihracat yapan firma sayısı 407 iken, son yıllarda bu sayı 450’ler bandını aşarak 2019’da 463’e yükseldi. Bu da İSO İkinci 500’de yer almak için ihracat yapmanın adeta bir ön şart olduğunu bir sefer daha gösterdi.
– Üretimden satışlar ve temel göstergeler
İSO İkinci 500’ün üretimden satışlarındaki değişimlere gerçek olarak bakıldığında, 2012-2016 devrindeki zayıf büyümelerin akabinde 2017 ve 2018 yıllarında güçlü gerçek artışların yaşandığı görülüyor. 2019 yılında da üretimden satışlarda yüzde 2,1’lik gerçek artış yaşandı. Fakat bu artış, geçmiş 2 yılın altında kaldı.
Satışlardaki yavaşlama eğilimi, İSO İkinci 500’ün karlılıklarını da olumsuz etkiledi. İSO İkinci 500’de 2018’de 19 milyar TL olan faaliyet karı, geçen yıl yüzde 11,5’lik düşüşle 16,8 milyar TL’ye indi. Buna paralel olarak faaliyet karı oranı da 2018’de yüzde 12,1 iken, 2019’da 2,7 puanlık düşüşle yüzde 9,4’e geriledi.
Bir öbür değerli karlılık büyüklüğü olan FAVÖK (faiz, amortisman ve vergi öncesi kar), toplanmaya başlandığı 2013 yılından bu yana birinci sefer negatif eğilim gösterdi. İSO İkinci 500’de 2018’de 23,2 milyar TL olan FAVÖK, geçen yıl yüzde 5,6 küçülerek 21,9 milyar TL’ye geriledi. 2019 yılında firmaların çekirdek işlerine daha fazla odaklanmasına karşın FAVÖK performansları zayıfladı.
Faaliyet karı ve FAVÖK’deki düşüşlere rağmen vergi öncesi kar ve ziyan toplamında olumlu bir gelişme kelam konusu. İSO İkinci 500’de 2018’de 9 milyar TL olan vergi öncesi kar ve ziyan toplamı, geçen yıl yüzde 17,6 artarak 10,6 milyar TL’ye yükseldi.
2019 yılında İSO İkinci 500’de öbür faaliyetlerden olağan gelir ve karlar 13,6 milyar TL iken, başka faaliyetlerden olağan masraf ve ziyanlar 12,1 milyar TL oldu. Bu iki kalem ortasındaki fark alındığında, İSO İkinci 500’ün 1,6 milyar TL üretim faaliyeti dışı gelir elde ettiği görüldü.
– 2019 yılında da borç/özkaynak istikrarında iyileşme yaşandı
İSO İkinci 500’de özkaynakların toplam etkinler içindeki hissesi 2018 yılında yüzde 37,6 iken, 2019 yılında artışını sürdürdü ve yüzde 41,3’e yükseldi.
Toplam borçların hissesi ise 2018 yılında yüzde 62,4 iken, 2019 yılında yüzde 58,7’ye geriledi.
Bu durum, 2019 yılında borçlar/özkaynak istikrarının özkaynaklar lehine değerli bir gelişme gösterdiğini ortaya koydu. Böylelikle 2018 yılından sonra 2019 yılında da borç/özkaynak istikrarında iyileşme yaşandı. 2019 yılında karlarda sağlanan artış ile özkaynakların artırılması ve borçlanmanın daha az tercih edilmesi, İSO İkinci 500’ün mali yapısının iyileşmesine katkı sağladı.
– Mali borçlar azaldı
İSO İkinci 500’de 2017 yılında yüzde 50,9 ile epey yüksek oranlı artış gösteren mali borçlar, 2018 yılındaki sonlu artışın akabinde 2019 yılında yüzde 1,7 azaldı.
Böylelikle toplam mali borçlar 56,2 milyar TL’den 55,2 milyar TL’ye geriledi. Bu durum, firmaların 2019 yılında mali yapılarındaki iyileşmeye tartı verdiği ve ek borçlanmadan kaçındığı formunda yorumlandı.
İSO İkinci 500’de, kısa vadeli mali borçların toplam mali borçlar içindeki hissesi 2018 yılında yüzde 47,3 iken, bu oran 2019 yılında yüzde 46,7’ye indi. Bu hudutlu düşüşte, mevcut borçların daha uzun vadeler ile yine yapılandırılması ve 2018 finansal şokundan sonra kamunun kullandırdığı orta-uzun vadeli dayanak kredi paketleri tesirli oldu.
Sanayi kuruluşları, 2019 yılında orta-uzun vadeli mali borçlanma imkanlarına, bir evvelki yıla nazaran bilhassa yılın ikinci yarısında daha rahat erişti. Bu durum, sanayi kuruluşlarının 2019 yılında kısa vadeli mali kaynaklarının bir kısmını orta vadeli kaynaklar ile değiştirmesini sağladı.
Sanayicilerin son yıllarda makul bir tahlil bulunmasını istedikleri hususlardan biri olan KDV alacakları, gerek İSO 500 gerekse İSO İkinci 500 şirketleri için önemli bir sorun olmayı sürdürüyor. 2019 yılında İSO 500’ün devreden KDV’si bir evvelki yıla nazaran yüzde 1,9 artarak 10,8 milyar TL’ye yükselmişti. Bu yük İSO İkinci 500 için de 2019 yılında yüzde 7,8 artarak 1,9 milyar TL oldu.
Endüstrinin içinde bulunduğu yatırım motivasyonunu ortaya koyan değerli bir bilgi de dönen ve duran varlıkların bağlantısı oluyor. Bu ilgiye bakıldığında, İSO İkinci 500’de geçen yıl olduğu üzere bu yıl da duran varlıklar aleyhine olan bozulmanın sürdüğü görüldü. Dönen varlıkların hissesi yüzde 61,5’ten yüzde 63,6’ya yükselirken, duran varlıkların hissesi yüzde 38,5’ten yüzde 36,4’e geriledi.
– Kar ve ziyan eden kuruluşlar
2019 yılında İSO İkinci 500 içerisinde kar eden kuruluş sayısı kıymetli ölçüde artarak 393’ten 430’a yükselirken, ziyan eden kuruluş sayısı ise 107’den 70’e geriledi. Böylelikle kar eden kuruluş sayısı yine 400 sayısının üzerine çıktı.
Birebir yılda FAVÖK’e nazaran kar eden kuruluş sayısı 482 olarak gerçekleşirken, ziyan eden kuruluş sayısı ise 18 oldu. Bu durum, 2019’da sanayi kuruluşlarının mali yapılarını iyileştirmeye ve karlılıklarını artırmaya odaklandıkları formunda yorumlandı.
İSO İkinci 500’ün istihdam bilgileri, sanayi kesiminin, istihdam ve nitelikli insan kaynakları için kıymetli alanlardan birini oluşturmayı sürdürdüğünü gösterdi. 2019 yılında İSO İkinci 500’de istihdam yüzde 4,1, ödenen maaş ve fiyatlar ise yüzde 25,8 arttı. Bu oranlar 2019 yılındaki güçlü şartlara karşın İSO İkinci 500’ün istihdama katkısını sürdürdüğünü ortaya koydu.
2019 yılında İSO İkinci 500’de yabancı sermaye hisseli kuruluşların sayısı beş yıl ortadan sonra birinci kere arttı. 2014 yılında 71 olan kuruluş sayısı izleyen dört yıl boyunca gerilemiş ve 2018 yılında 59 olarak gerçekleşmişti. 2019 yılında ise İSO İkinci 500’de yabancı sermaye hisseli kuruluşların sayısı 5 adet arttı ve 64’e yükseldi.
– Halka açık kuruluşlar
İSO İkinci 500’de halka açık kuruluşlar sayısına bakıldığında, 2017’de 35 olan bu sayının, 2018’de 37, 2019’da 35 ile yatay seyrettiği görüldü.
Halka açık kuruluşların sayısının sonlu olması, sanayi dalı ve sermaye piyasaları ortasındaki bağın kuvvetlendirilmesi gereğini bir sefer daha ortaya koydu. Bu durum, sanayi şirketlerinin sermaye piyasalarına açılma ve bu piyasalardan fon sağlama konusunda desteklenmesinin epey kıymetli olduğuna işaret etti.
– Bu yılki listeye 104 yeni sanayi kuruluşu girdi
2019 yılı İSO İkinci 500 sıralamasında üretimden satışlar büyüklüğüne nazaran birinci sırayı “Panasonic Life Solutions” aldı. 482 milyon 130 bin lira ile birinciliğe oturan bu kuruluş, 2018 yılında İSO 500’de 490. sıradaydı. İkinci sırada ise 482 milyon 54 bin lira ile “Kervan Gıda” yer aldı. Kervan Besin, 2018 İSO İkinci 500 sıralamasının 18’incisiydi. Üretimden satışlara nazaran üçüncü kuruluş ise 481 milyon 440 lira ile “AKA Otomotiv” oldu. Bu kuruluş da 2018 yılında İSO 500’ün 463’üncü sırasındaydı.
İSO İkinci 500’ün bu yılki listesine 104 yeni sanayi kuruluşu girdi. Bunlardan 43 tanesi İSO 500’den İSO İkinci 500’e düşen şirketlerden oluştu. Listeye geçen yılki İSO 1000 dışından giren yeni firma sayısı ise 61 oldu. 2018 yılının İSO İkinci 500 listesinden İSO 500’e çıkan firma sayısı ise 35 olarak gerçekleşti.
AA
Bloomberg HT
