CEREN DİLEKÇİ
Birleşik Krallık’ın Avrupa Birliği’nden (AB) ayrılmasıyla birlikte Türkiye ile Birleşik Krallık ortasındaki ticaretin devamını sağlamak emeliyle imzalar atıldı.
Birleşik Krallık hem ticaret hem de yatırımlar tarafında Türkiye için hayli kıymetli bir pazar. Geçen yıl iki ülke ortasındaki ticaret hacmi 16,2 milyar dolar düzeyindeydi. Birleşik Krallık, Türkiye’nin 2.büyük ihracat pazarı ve Türkiye’nin her yıl ticaret fazlası vermesi Birleşik Krallık’ı daha da kıymetli hale getiriyor.
Dokuma ve hazır giyim eserleri, elektrikli ve elektriksiz makineler, motorlu taşıtlar ve kesimleri, demir çelik eserleri, ihracatta Türkiye’nin en güçlü olduğu alanlar. Bilhassa otomotiv dalında güçlü bir işbirliği bulunuyor. Otomotivde iki ülke ortasındaki ticaret hacmi yaklaşık 3 milyar dolar pahasında. Dizel motor üretimi Ford’un İngiltere’de bulunan Dagenham’daki fabrikasında imal edilip Türkiye’ye gönderiliyor. Motorlar, Ford Otosan’ın Türkiye’deki fabrikasında Ford Transit araç imalatında kullanılıyor ve Birleşik Krallık, Avrupa ile Orta Doğu’ya ihraç ediliyor. Birleşik Krallık’ta en çok satılan birinci 10 ticari araç içinde 1. ve 3. sırada Türkiye’de üretilen Ford Transit model araçlar yer alıyor.
İmzalanan özgür ticaret mutabakatıyla ticaretin artması hedefleniyor. Birinci etapta mal ticaretini kapsayan mutabakat, önümüzdeki periyotta hizmet ticaretini de kapsayacak formda genişletilecek.
Menşe kurallarına bakıldığında ise AB ile Birleşik Krallık ortasındaki mutabakata nazaran revize edilecek. Bölgesel ticaret mutabakatlarının hızlanmasıyla menşe konusu daha da kıymet kazanıyor.
Her ne kadar Birleşik Krallık, Avrupa Birliği’nden mutabakatlı bir çıkış yapmış olsa da yeni periyot muhakkak kısıtlamaları da beraberinde getiriyor. 1 Ocak 2021 itibariyle İngiltere’de tamamlanan eserler Avrupa Birliği pazarına ihraç edildiğinde Birleşik Krallık girdisi olarak sayılacak. Şayet eserin bitmiş kıymetinin yüzde 40’ından fazlası İngiliz menşeli değilse yahut Türkiye ya da Japonya üzere AB üyesi olmayan bir ülkedense, muahede kapsamında tarifeler geçerli olacak.
Ticaret uzmanlarına nazaran, ticarette yeni devirde Türkiye’nin en çok baş yorması gereken hususların başında menşe konusu geliyor.
“Gümrüksüz ticarette malın menşesi kanıtlanmalı”
İstanbul Bilgi Üniversitesi DTÖ Kürsüsü Profesörü Pınar Artıran, gümrük birliğinden özgür ticaret muahedesine geçilmesiyle birlikte en değerli faktörün menşe kuralları olduğunu söylüyor. Artıran’a nazaran, evvelden iç pazar dahilinde yapmış olduğumuz ticareti artık menşe kuralları üzerinden yürüteceğimiz gerekecek. Gümrüksüz ticaret yapılacak fakat o malın gümrüksüz ihraç edilebilmesi için hangi ülke kaynaklı olduğunun kanıtlanması lazım.
”Eskisi üzere Gümrük Birliği’nde olmadığımız için hudutlardan içeri girerken birtakım denetimlere tabi tutulacağız, evrak sunumu gerekli olacak, eserin büyük bir kısmının Türkiye’de üretildiğini göstermemiz gerekecek. Birleşik Krallık, Avrupa Birliği’nden ayrılmış olduğu için eser standartlarında farklı standartlar geliştirecekler. Bu eserler için karşılıklı tanıma prosedürlerini geliştirmemiz lazım. Türkiye’de AB standartlarına nazaran üretilmiş olan bir eserin motamot Birleşik Krallık pazarına tekrar kabulünü sağlamak için karşılıklı tanıma ve standartta harmanizasyon gerekecek.” diye konuşuyor Artıran.
Kimi ülkeler, kuralları kolaylaştırmak için çapraz kümülasyon uyguluyor. Mesela AB’nin Vietnam ile olan muahedesinde çapraz kümülasyon var. Bu da esneklik sağlıyor.Dolayısıyla eserlerin çarçabuk ticarete husus edilmesini ve eserin üretimi esnasında yabancı girdi kullanılıyorsa bunu bir öteki ülkeye ihraç ederken o yabancı girdinin de kendi ülkenizin eseriymiş üzere gösterilmesine imkan tanıyor.
Örneğin AB, Birleşik Krallık’tan ithal edeceği elektrikli araçlar için esneklik tanıdı, yerlilikte yüzde 40 koşulunu esnetti. Önümüzdeki devirde elektrikli araçların otomotiv kesimi içindeki hissesinin süratle artıracağını göz önüne alırsak, İngiltere için bu esneklik kıymetli bir çıkar üzere gözüküyor.
“Asya’daki verimlilik, Türkiye’yi rakiplerine karşı olumsuz etkileyebilir”
Geçtiğimiz ay 15 ülke, global iktisadın neredeyse üçte birini kapsayan dünyanın en büyük ticaret bloğunu oluşturdu. Bölgesel Kapsamlı Ekonomik Paydaşlık (RCP) 10 Güneydoğu Asya ülkesinin dışında, Güney Kore, Çin, Japonya, Avusturalya ve Yeni Zelanda’dan oluşuyor.
DEİK ASEAN Çalışma Kümesi Lideri Cemil Çakar, bu muahedede bölge menşe kriterinin yüzde 40’a indirildiğini söylüyor. Bölge içindeki üretim verimliliğini, mal akışını olumlu tarafta etkileyecek bir oran olduğunu kaydeden Çakar’a nazaran, o bölgenin orta malı üretim bölgesi ve bu firmaların orta mallarına yakın olmaları düşünüldüğünde Asya’daki verimliliğin Türkiye’yi küreselde rakiplerine karşı olumsuz etkilemesi olası. Üretim üssü olan Asya’da var olmanın ehemmiyetine dikkat çeken Çakar, Türkiye’nin fiyat rekabetiyle öne çıkamayacağını, akıl teri ya da dizaynıyla öne çıkacağı alanlarda var olması gerektiğini savunuyor.
İthalata bağımlı bölümlerde riskler var
İthal girdisi yüksek olan bölümlerin önümüzdeki periyotta eli biraz daha zayıflayacak. Türkiye Makina Federasyonu Genel Sekreteri Zühtü Bakır, makina dalının öteki kesimlere nazaran biraz daha avantajlı olduğunu söylüyor. Bölümün katma kıymet üretiminin yüksek olduğuna dikkat çeken Bakır, makinalarda yerlilik oranının yüzde 50 ile yüzde 70 ortasında olduğunu kaydederek ”Menşei bağlamında makinalar tarafında bir sorun olmayacaktır. Fakat komponentlerinde (PARCALARI) ithalata bağımlı olan kimi kesimlerde birtakım riskler var” açıklamasında bulunuyor.
Bugün milletlerarası sistemde bir eserin yüzde 100’ünün bir ülkede üretilmesi mümkün olmadığından yani yabancı girdi kullanımı kaçınılmaz olduğu için menşe kuralları, milletlerarası ticarette çok büyük ehemmiyet arz edecek.
Bloomberg HT
