İran, Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Muahedesi (NPT) kapsamında 2016’dan bu yana istekli olarak uyguladığı ve Memleketler arası Atom Gücü Ajansı (UAEA) müfettişlerine özel kontrol müsaadeleri verdiği Ek Protokol’den ayrıldı.
İran devlet televizyonuna nazaran, İran’ın Birleşmiş Milletler (BM) Viyana Ofisi Daimi Temsilcisi Büyükelçi Kazım Garibabadi, “Yaptırımların Kaldırılması için Stratejik Aksiyon Planı yasası kapsamında UAEA’ya verilen tüm ek kontroller askıya alındı.” dedi.
Garibabadi, “Bundan sonra Güvenlik Kontrol Mutabakatı’nın ötesinde rastgele bir yükümlülük yok. Nükleer tesislere de gerekli talimatlar verildi.” sözlerini kullandı.
Tahran idaresi, Ek Protokol uyarınca, UAEA müfettişlerinin nükleer tesislerini istedikleri vakit birdenbire denetlemelerine müsaade vermişti.
İlgili haberler
- Hamaney: Uranyumu yüzde 60 zenginleştirecek kadar ileri gideceğiz
- UAEA Lideri Grossi, İran’da “Ek Protokol’den ayrılma” konusunu görüşüyor
- Nükleer mutabakat masası kuruluyor
- ABD, İran ile nükleer müzakereler konusunda masaya oturmaya hazır
İran nükleer faaliyetleri hızlandıracak yasa çıkarmıştı
Muhafazakarların çoğunlukta olduğu İran Meclisi, nükleer bilimci Muhsin Fahrizade’nin 27 Kasım 2020’de öldürülmesinden kısa müddet sonra nükleer faaliyetleri hızlandırmayı hedefleyen “Yaptırımların Kaldırılması ve İran Ulusunun Çıkarlarının Korunması için Stratejik Aksiyon Planı” yasasını 1 Aralık’ta çıkarmıştı.
İran Atom Gücü Kurumunun uranyumu en az yüzde 20 zenginleştirmeye başlamasını ve düşük seviyeli zenginleştirilmiş uranyum stoklarını artırmasını zarurî kılan yasa, nükleer muahedenin taraflarının iki ay içinde Tahran’ın bankacılık ilgilerini ve petrol ihracatını olağana döndürecek adımlar atmaması halinde, İran’ın NPT kapsamında 2016’dan bu yana istekli olarak uyguladığı Ek Protokol’den ayrılmasını gerektiriyordu.
UAEA Lideri Rafael Grossi, 21 Şubat’taki Tahran ziyaretinde yaptığı görüşmeler sonucunda süreksiz teknik uzlaşı sağlandığını, bu kapsamda 3 ay daha UAEA’nın temel doğrulama ve izleme faaliyetlerinin “sınırsız” süreceğini söz etmişti.
İran Atom Gücü Kurumu ise hususla ilgili açıklamasında, Güvenlik Kontrolü Muahedesi dışında UAEA’ya öteki bir denetleme imkanı tanınmayacağını tabir ederek, sadece 3 ay mühletle kimi nükleer faaliyetlerinin kaydedileceğini lakin belirtilen müddet içinde yaptırımların kaldırılmaması halinde kayıtların UAEA’ya verilmeyeceğini belirtmişti.
İran Meclisi de hükümet ile UAEA ortasında varılan uzlaşmanın çıkarılan yasaya ters olduğunu belirterek, Cumhurbaşkanı Hasan Manevî ve UAEA ile varılan uzlaşmada yer alan öteki yetkilileri Yargı Erki’ne şikayet etmişti.
Mecliste çıkarılan kelam konusu maddede, maddeyi uygulamayan yetkililer hakkında mahpus cezalarına varan cezai müeyyideler öngörülen hususlara de yer verilmişti.
Bloomberg HT
