İş dünyası örgütlerinin temsilcileri, Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak tarafından açıklanan “Yeni Dengelenme”, “Yeni Normal”, “Yeni Ekonomi” ana temasıyla hazırlanan Yeni Iktisat Programı (2021-2023) (YEP)’e ait değerlendirmede bulundu.
Dış Ekonomik Ilgiler Konseyi (DEİK) Lideri Nail Olpak, YEP’in Türk iş dünyası ve özel dalına inanç veren, makro ekonomik gerçeklere dayanan yeni bir yol haritası ortaya koyduğunu belirtti.
“Öncelikleri yanlışsız belirlenmiş, ayakları yere basan ve iyi hazırlanmış bir program. Programın bu yıl üçüncü yıl olarak her eylül ayında bir büyüme gayesine uygun ve dinamik sürece uygun olarak açıklanmasının sürdürülebilirlik açısından değerli olduğunu düşünüyorum.” sözlerini kullanan Olpak, şöyle konuştu:
“Türkiye, geçtiğimiz yılki YEP dahilinde güçlü bir büyüme patikasına girmişken, tüm dünyayı tesiri altına alan Kovid-19 pandemisi ile birlikte bu süreçten öteki ülkeler üzere doğal olarak olumsuz istikamette etkilendi. Lakin ülkemiz, yılın birinci yarısındaki büyüme oranlarına baktığımızda pandemiden en az etkilenen, süreçten en hasarla çıkan ülkelerden biri olmayı başardı. 2021 ve 2023 yılları ortasını kapsayan Yeni Iktisat Programı’na baktığımızda, memleketler arası kuruluşlarının negatif taraflı büyüme beklentilerinin bilakis, olağan senaryoda Türkiye’nin 2020 yılını yüzde 0,3 olumlu büyüme ile kapatacağını, karamsar senaryoda eksi 1,5 büyüme ile kapatacağını görüyoruz. Her iki senaryonun da masada olması değerli. Hükümetimizin aldığı proaktif önlemler sonucunda de yılın üçüncü çeyreğinde ivmelenen ülke ekonomimizin, yılın son çeyreğinde bu yükselişi sürdüreceğine inanıyoruz.”
Olpak, hizmetler dalının programda daha fazla yer edinmiş olmasının kıymetini vurgulayarak, Eximbank ve Kalkınma Bankası üzere kuruluşlara verilen ve beklenen yeni rolleri kıymetli bulduklarını tabir etti.
Iktisadın yarısının sayılar ve öbür yarısının da beklenti idaresi olduğunu lisana getiren Olpak, “Son iki yılda açıklanan programlardaki gayelerin güç periyotlara karşın genel manasında yakalanmasına şahit olduk. Bu doğrultuda yeni programdaki gayelerin de ulaşılabilir olduğunu öngörebiliriz. Yılların yapısal sorunu olarak karşımızda olan ve nerdeyse artık çözülemez üzere görülen cari açıkta bir periyot için olsa da artıya geçmiş olmak, bundan sonraki amaçlar için umut verici. Programın öncelikleri ortasında yer alan istihdam da, her yıl oluşturulan yeni iş alanlarına karşın en değerli konularımızın başında. Programda değerli ölçüde yer alması bedelli.” halinde konuştu.
Olpak, şunları kaydetti:
“İhracatın ithalatı karşılama oranında yaşanan olumlu gelişmeler ve yıllarca cari açığa adeta eşit olan güç ithalatımız alanında, gerek yenilenebilir kaynaklardaki artış, gerekse yeni bulunan doğalgaz kaynağı üzere bahisler, yenileme devri gelen doğalgaz kontratları için olumlu datalar. Bunun sonraki adımımız, evvel kendine yeten, sonra da güç ihraç eden ülke olabilmek.
Yeni Iktisat Programı, yenilikçi ve yüksek katma bedelli, insan odaklı, ihracat temelli güçlü bir kalkınma planı sunuyor. Bilhassa DEİK olarak pandemi sürecinin başından itibaren söz ettiğimiz üzere, tedarik zincirini ayakta tutacak, finansal istikrarının önünü açacak, enflasyon ve cari istikrardaki kırılganlıkları azaltacak son derece yerinde bir yaklaşım ortaya konuyor. Üretimde teknolojiye odaklanarak yüksek katma paha sağlayan ve endüstride dönüşümü destekleyen YEP ile Türkiye’nin sürdürülebilir ihracat artışının yanında, dış ticarette de daha istikrarlı bir pozisyona kavuşacağımızı düşünüyoruz.”
Koronavirüs pandemisinin, dünya iktisadı üzerindeki beklenmedik olumsuz tesirlerinin 2021 yılında azalması durumunda, Türkiye’nin başta turizm olmak üzere genel ihracat performansını artırarak, finansal istikrar açısından da yeni bir ivme kazanacağını söz eden Olpak, geçmişte de sıkıntı devirlerde koyulan maksatların muvaffakiyete ulaştığını gördüklerini ve tekrar yine gayelere ulaşılacağını tabir etti.
“Yeni Iktisat Programı’nın odağında yeniden ihracat var”
Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Lideri İsmail Gülle ise, pandemi devrinde Türkiye’nin makroekonomik göstergeler manasında gelişmekte olan ülkelerden olumlu ayrışmasının kıymetini vurguladı.
Gülle, salgın sürecindeki dayanak paketlerinin toplamının 494 milyar TL ile ulusal gelirin yüzde 10’una ulaşmasının, iktisat idaresinin ülkenin her kısmına gerekli takviyeleri sağladığını ve vatandaşının bu kuvvetli periyotta yanında olduğuna işaret ettiğini söyledi.
Gülle, YEP’i heyecanla karşıladıklarını lisana getirerek, şunları kaydetti:
“Büyüme maksatlarına ulaşmak için ihracata, katma bedelli üretime ve istihdama çok daha fazla yoğunlaşılacağının söz edilmesi memnuniyet verici. Dünya ve Türkiye iktisadının gidişatı göz önünde bulundurulduğunda, bu programın, temel makro gayeler bakımından son derece dengeli olduğunu düşünüyorum. Türkiye’nin gerçekleriyle örtüşmektedir. Programdaki üç temel gaye olan işgücü piyasasının ayakta tutulması, hanelere ve işletmelere gerekli likiditenin sağlanması ve temel kesimlerin faaliyetlerini sürdürmesini garanti altına alarak tedarik zincirlerinin ayakta tutulması amaçları bizim de her vakit vurguladığımız konular ortasında bulunuyor.
Sürdürülebilir büyümenin ve cari açığı azaltmanın en sağlıklı yolunun katma bedelli ihracat olduğunu her fırsatta lisana getiriyoruz. Bilhassa pazar ve mal çeşitlendirilmesine, mevcut pazarın derinleştirilmesine, firmalarımızın global kıymet zincirleri ile bütünleştirilmesine ve ihracatımız içindeki yüksek teknolojili eserlerin hissesinin arttırılmasına yönelik çalışmalara tartı veriyoruz. Türkiye’de ihracatçı sayımız da, ihracatımızın niteliği de artmaya devam edecek.”
Gülle, ihracatçılar olarak, Yeni Ekonomik Programın başarısı ve amaçlanan amaçlara ulaşılması doğrultusunda seferber olmaya devam edeceklerini kelamlarına ekledi.
“YEP’teki gayeler Kovid-19 sonrası yeni dünyada yarışa ön sıradan başlamak için önemli”
İstanbul Ticaret Odası (İTO) Lideri Şekib Avdagiç, birinci sefer 2023’e erişen bir YEP açıklandığını hatırlatarak, YEP’teki amaçların yeni tip koronavirüs (Kovid-19) sonrası yeni dünyada yarışa ön sıradan başlamak ve 2023 gayeleri bakımından kıymetli olduğunu vurguladı.
Avdagiç, YEP’in Türkiye iktisadının gelecek üç yıllık yol haritasını çizdiğini belirterek, “Yeni Iktisat Programı, pandemi tesirindeki dünyanın koşullarını gözeterek, Türkiye iktisadı için yeni bir patika oluşturuyor. Ekonomimizin potansiyellerine uygun bir büyümenin hedeflendiği Programla, Türkiye’nin makro maksatlarına ve şimdiki problemlerine yeni açılımlar getiriliyor.” tabirlerini kullandı.
Programın pandemi sonrası olağanlaşmaya önemli katkı sağlayacağını söz eden Avdagiç, “YEP’te Kovid-19 salgını devrinde daha kıymetli hale gelen istihdamı artıran bir büyümeye öncelik veriliyor. Enflasyon ile gayret güçlü biçimde vurgulanıyor. Programda ortaya konan perspektife uygun olarak, cari süreçler açığında bir iyileşme eğilimine gireceğimizi de öngörüyoruz.” değerlendirmesinde bulundu.
Avdagiç, Türkiye’nin dünyanın eşiğinde olduğu büyük değişimle birlikte iyice barizleşen ve global kıymet zincirleri tarafından fark edilen yüksek potansiyellerini kinetiğe çevirmek için herkese çok iş düştüğünü kelamlarına ekledi.
“OSB’lerin desteklenecek olması endüstrimiz ismine sevindirici”
İstanbul Sanayi Odası (İSO) Lideri Erdal Bahçıvan ise YEP’teki maksatların, endüstriciler olarak yıllardır üzerinde durdukları birtakım temel yapısal bahislerle ilgili oluşturulmuş perspektif açısından umut verici olduğunu söyledi.
Programın, odağında ihracatın olduğu sürdürülebilir büyümeyi ve katma bedeli yüksek eserlerin ihracattaki hissesinin artırılmasının hedeflendiğini belirterek, “Bu gaye doğrultusunda Türk Eximbank için çizilen yeni misyon çok kıymetli. Birebir formda Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası aracılığıyla KOBİ’leri daha rekabetçi hale getirecek tedbirlerin öngörülmesini de pahalı buluyorum. Ayrıyeten yeni OSB’lerin desteklenecek olması endüstrimiz ismine sevindirici bir gelişmedir.” diye konuştu.
Bahçıvan, “Bunlar bizim İSO olarak uzun vakittir savunduğumuz gayeler. Finansal istikrar, verimlilik artışı ve enflasyonla uğraşın de yeni programda önemsenmesini manalı ve pahalı buluyoruz. Bilhassa finansal istikrar için stratejik ıslahatların yapılacağının vurgulanması, kaynakların daha verimli bir biçimde kullanılacak olması endüstrimiz ve ekonomimiz için son derece değerli.” tabirlerini kullandı.
“Program, Türkiye’yi 100. yılına yönelik amaçlarına yaklaştıracak”
Müstakil Endüstrici ve İşadamları Derneği (MÜSİAD) Genel Lideri Abdurrahman Kaan, Kovid-19 salgınının tarihte örneği görülmemiş, öngörülemeyen ve ölçülmesi epeyce güç tesirleri sebebiyle, salgın öncesi 2020 yılı beklentileriyle şimdiki beklentiler ortasında gözle görünür bir farkın ortaya çıktığını söz etti.
Kaan, şunları kaydetti:
“Salgın süreci öncesinde yüzde 5 büyüme hedeflediğimiz bir periyot olan 2020 yılı için, bugün geldiğimiz kademede yüzde 0,3’lük bir büyüme gayesinden kelam edebiliyoruz. Bir evvelki YEP’te yüzde 8,5 olarak hedeflenen yılsonu enflasyon oranının yüzde 10,5 olarak güncellenmesini de tıpkı zaviyeden kıymetlendirebiliriz. Bizim kanaatimize nazaran bu revizeler, Türkiye iktisadı ismine mutlaka birer başarısızlık göstergesi değil; makul ve piyasa gerçekleriyle örtüşen değişimlerdir. Yılın ikinci çeyreğinde ortalama daralma suratları yüzde 12,5 olan G20 ülkeleri içinde Türkiye, yüzde 9,9’luk daralma ile müspet ayrışmıştı.”
Gelecek yılı, YEP kapsamındaki 2022 ve 2023 periyotlarına ait amaçların gerçekleştirilebilmesi için kıymetli bir fırsat olarak gördüklerini tabir eden Kaan, “2020 yılında ekonomik büyüme oranının YEP’te öngörüldüğü biçimde hafif müspet çıkması makul bir senaryodur. Böylelikle 2021’de Türkiye iktisadının baz tesirinden ötürü yüzde 5,8’lik maksadın çok uzağına düşmeyeceği iddia edebiliriz. Bununla birlikte, devam eden periyotta ekonomik büyümenin yüzde 5 seviyesinde gerçekleşebilmesi için hem ekonomik aktifliğin ve verimliliğin artması gerekiyor.” diye konuştu.
Kaan, Kovid-19 sonrası periyotta Türkiye’nin üretim kalemlerini çeşitlendirerek tek taraflı büyümeden kaçınmasının değerini vurgulayarak, şu tabirleri kullandı:
“Küresel salgından olumlu ya da olumsuz etkilenen bütün kesimlerin çeşitlendirilmesi ve kriz devirlerinde sürdürülebilirliğinin sağlanması gerekecektir. Birebir vakitte salgın sürecinde ortaya çıkan birçok tehdidi süreksiz olarak değerlendirilmeli, bu tehditlerden çok salgın sonrası devir için gelişme potansiyeli yüksek kesimlere odaklanmalıyız.
Sıkıntıların hakikat bir halde tespit edildiğini ve gerçekçi önlemlerin ortaya konulduğunu gördüğümüz 2021-2023 periyodu Yeni Iktisat Programı, ülkemizi 2023’e hazırlayacak bir yol haritası niteliğindedir. Program kapsamında yer alan büyüme, finansal istikrar, işsizlik, cari istikrar, enflasyon ve bütçe istikrarı maksatları ve bu amaçlara yönelik uygulanacak birbiriyle uyumlu para ve maliye siyasetleriyle iktisadın tekrar güçlü büyüme periyoduna gireceğini ve Türkiye’yi 100. yılına yönelik gayelerine yaklaştıracağını tabir edebiliriz.”
“YEP, pandemi koşullarına tahlil sunuyor”
İstanbul Ticaret Borsası (İSTİB) Lideri Ali Kopuz, 2021-2023 yıllarında uygulanacak Yeni Iktisat Programı’nın, içinde bulunulan inanılmaz kaideler ile çaba etmek üzerine kurgulandığına dikkati çekti.
Kopuz, “Sayın Bakanımız Berat Albayrak, geçtiğimiz periyotlarda de Yeni Iktisat Programları açıklamış ve ülke iktisadı ile ilgili hazırlanan orta vadeli planları ortaya koymuştu. Fakat, koronavirüs salgını tüm ülkelerin bu planlarını ve varsayımlarını revize etmesine yol açtı. Yeni Iktisat Programı, pandeminin dayattığı koşullarla gayret etmeye uygun formda güncellenmiş. Pandemi periyodu kaidelerine nazaran tahliller üretmek zorundayız. YEP de bunu başarmak üzere yola çıkıyor.” değerlendirmesinde bulundu.
Pandemi periyodunda birden fazla sorunun baş gösterdiğini tabir eden Kopuz, şunları kaydetti:
“Bu periyotta hudutların kapandığını, ticaretin zorlaştığını, üretimin ıstıraba girdiğini ve tüm dünyada rekor işsizlik görüldüğünü çok çabuk unutuyoruz. Bugüne kadar verilen dayanak ve teşviklerin de tesiriyle bu kuvvetli devirde şu ana kadar başarılı bir imtihan verdik. Salgının ikinci dalgası olmazsa birçok gelişmiş ülkenin bilakis 2020 yılını bugün açıklanan programda da öngörüldüğü üzere müspet büyüme ile kapatacağımıza inanıyorum.”
Kopuz, pandemi periyodu sonrası besin bölümünün stratejik ehemmiyetini herkesin kabul ettiğini belirterek, “Enflasyona çok büyük tesiri bulunan besin enflasyonunun frenlenmesi gerektiğini defaten lisana getirmiştik. Yeni Iktisat Programı’nda bu konuya özel olarak değinilmiş olması bizi ziyadesiyle mutlu etti. Biz her vakit uzun vadeli planların muvaffakiyete ulaşabileceğini savunduk. Bu noktada yeni açıklanan programda daha evvel tarım alanında belirlenen yol haritasının kapsamının genişletildiğini görmek, muvaffakiyete ulaşacağımızın bir delili niteliğinde.” biçiminde konuştu.
“Program, sürdürülebilir büyüme açısından çok önemli”
Anadolu Aslanları İşadamları Derneği (ASKON) Genel Lideri Orhan Aydın, pandemi sürecinin başlarında iktisatların neredeyse durma noktasına getirdiğini belirterek, bu süreçte hükümetin istikrar kalkanı paketi, esnaf takviye paketi, işe devam dayanağı, kısa çalışma ödeneği ve temel muhtaçlık kredisi ile daralan iktisada can suyu olduğunu kaydetti.
Yeni olağana yönelik siyasetler üretilmesi gerektiğini lisana getiren Aydın, şöyle konuştu:
“Yeni iktisat paketi stratejik tahliller içeren bir program olmuş. Enflasyonu ve cari fazlayı baskılayıcı bir program olacak. Yeni iktisat paketi bu istikameti ile sürdürülebilir büyümeyi hedefliyor. Bilhassa hizmetler dalı, ulaşım ve turizminde yaşanılan kayıpların vakit içinde telafisi ile 2023 yılı için konulan amaçların fevkalâde durumlar gerçekleşmedikçe sağlanabileceği görüşü içerisindeyiz. Yeni program doğrultusunda büyümesini devam ettiren, enflasyonu ve cari fazlayı dengeleyen bir Türkiye’ye kavuşarak sürdürülebilir bir ülke pozisyonuna erişeceğiz.”
AA
Bloomberg HT
