Erol Oytun Ercan
Korumacılık tedbirleri ve artan milliyetçilik ile bir arada dünyadaki şirketlerin de devletler ile kurdukları münasebetler giderek değişiyor. En son yaşanan hadise ise Louis Vuitton’ın sahibi Bernard Arnault’ın lüks mücevher şirketi Tiffany’yi satın almak için yaptığı mutabakattan çekilmek için Fransız hükümetinden yardım istemesi oldu.
Arnault’ın aktardıklarına nazaran, Fransız hükümeti, ABD ile Fransa ortasındaki ticaret uyuşmazlığı yüzünden satın almanın ertelenmesini talep etti. Tiffany’den yapılan açıklamada ise Louis Vuitton’ın protestoları ve polis saldırganlığını öne sürerek fiyatta indirim istediği belirtiliyor.
Lider Donald Trump TikTok’un ABD operasyonlarının ya ABD’li bir şirket tarafından alınacağını ya da uygulamayı ülkede yasaklayacağını açıkladıktan sonra, Microsoft’un TikTok’un Avrupa ve Hindistan operasyonları da dahil şirketin global operasyonlarını satın almak istediği haber oldu.
Son olarak Lider Trump şirketin devredilmesi için verilen 90 günlük müddetin daha fazla uzatılmayacağını belirterek, “Ya kapanacaklar, ya satacaklar” dedi. TikTok’un sahibi ByteDance cephesinden elde edilen bilgilere nazaran, şirket ABD ile TikTok’un tamamının satılmaması için görüşmeler gerçekleştiriyor ve Çin hükümetinin gayretlerinin da bu görüşmelerin başlamasında tesirli olduğu belirtiliyor.
Diplomasinin kazandığı yeni fonksiyon
Daha evvelkilerden farklı olarak bu son iki örnek devlet diplomasi sistemlerinin artık ‘ulusal çıkarlar’ yanında, uluslar ötesi şirketlerin çıkarları için de çaba eden bir fonksiyon kazandığını gösteriyor. Tıpkı halde şirketler de devletin güvenlik siyasetleri için araçsallaştırılabiliyor.
Evvelki örneklerde ülkelerin aldığı milletlerarası tedbirler ve gümrük vergisi uygulamaları, ulusal güvenliği önceleyen ticaret hudutları oluşturmayı öngörüyordu. Trump ile başlayan ticaret savaşlarında diplomatik misyonlardan çok vergi duvarları ile iktisada bahis olan devlet düzenekleri işletiliyordu.
Lakin devletin milletlerarası misyonları da artık şirketlerin karşılaştığı sorunları çözebilmek için farklı misyonlar üstleniyorlar. Devlet yapısı ve şirket yapıları ortasındaki düzenleme, denetleme ve dengeleme temeline kurulan münasebetin sonları giderek muğlaklaşıyor. Şirketler ile devletler ortasında yeni bir bağlantı kurma biçimi oluşuyor.
Tüm bunlar, uygulanan pasif tedbirler ya da düzenleme değişiklikleriyle ‘teşvikler’in ön plana çıkarıldığı bir nizamdan, diplomatik misyonların etkin olarak kullanıldığı karmaşık ve girift ekonomik sorunların tahlili için yalnızca dolaylı müdahalelerin değil direkt gayret ve zorlamanın olduğu bir düzleme geçiş etabının nüvelerini taşıyor.
Daha evvel ülkeler hangi korumacılık tedbirlerini almıştı?
Hindistan Haziran ayı sonunda büyük bir kısmı Çin menşeili, TikTok ve WeChat’in de ortalarında bulunduğu, 59 adet uygulamayı yasaklama kararı almıştı.
Almanya, Nisan başında, lokal firmalarını Avrupa Birliği dışındaki yatırımcılardan korumak için yabancı devralma kurallarını sertleştirdi.
Almanya’nın bu kararı almasında Çin devletine ilişkin firmaların yatırımlarının giderek artması önemli bir rol oynadı. Almanya Iktisat Bakanlığı ise yapay zekâ, robotik, biyoteknoloji ve kuantum teknolojisi dallarından %10 ve daha fazla pay alındığında hükümetin izleme müsaadesi olmasını öngörüyor.
Pandemi öncesinde ise dijital vergi konusunda bir ticaret gerginliği yaşanmış, Fransa’nın ülkede faaliyet gösteren dijital şirketlere %3 vergi uygulamak istemesi sonrasında ABD hükümeti şampanya ve peynir üzere Fransız eserlerine %100 vergi koyma tehdidinde bulunmuştu.
İtalya da Nisan başında yabancı satın almaları sınırlayıcı bir kararname yayınlamıştı. Karar hükümete finans, kredi, sigorta, güç, ulaşım, sıhhat, yiyecek, robotik, yapay zekâ ve siber güvenlik kesimlerindeki satın almaları veto etme yetkisi veriyordu.
Hükümete şirket paylarının %10’unu geçen satın almaları reddetme yetkisi de veren kararnamenin 2020 yılının sonuna kadar yürürlükte kalması öngörülüyor.
Bloomberg HT
