Dünyanın önde gelen merkez bankacıları, hükümetlere artan borç yüküne ait kaygılarını şimdilik bir kenara bırakmaları ve iktisadın koronavirüsten toparlanması tamamlana dek harcamalara devam etmeleri davetinde bulunuyor.
Bu davetler, kurtarma gayretleri için nasıl ödeme yapılacağına ait tasaların gündemin ön sıralarına çıkmakta olduğu birtakım ülkeler tarafından gözardı ediliyor. Lakin tarihi boyunca bütçe sınırlamalarını savunan Memleketler arası Para Fonu (IMF), bu mevzuda bir fikri olduğunu söylüyor.
IMF Çarşamba akşamı pandeminin kamu maliyesine tesirleri konusundaki en ayrıntılı çalışmasını açıklayacak. Baş ekonomist Gita Gopinath, Salı günü yaptığı konuşmada, kuşaklar uzunluğu görülen en makus ekonomik gerilemenin akabinde, önlerinde “uzun, sistemsiz ve belgisiz bir yükseliş” olduğu ihtarında bulundu ve siyaset yapıcıların dayanaklarını çekmeleri için çok erken olduğunu söyledi.
Durum, bu hafta gerçekleştirilecek IMF yıllık toplantısı yaklaşırken, merkez bankacılardan gelen artan aciliyet davetleri ile daha da somutlaştı. Avrupa Merkez Bankası (AMB) Lideri Christine Lagarde, yalnızca online iştirakin olacağı aktifliği, en büyük tasanın çalışanlara ve işletmelere mali takviyenin çok ani bir formda kesilme ihtimali olduğunu söyleyerek başlattı.
“Para siyaseti araçları aktif olmayabilir”
Lider Jerome Powell’ın da ortalarında olduğu bir dizi Fed yetkilisi geçen hafta arka arda açıklamalarda bulunarak, birebir hususa ABD özelinde değindi. ABD’de koronavirüsten kaynaklanan hasarı gidermek için uygulamaya konulması planlanan ek mali teşvik paketi konusundaki görüşmeler aylardır kilitlenmiş durumda. Fed yetkilileri, öteki bir tahvil alım tipi dahil, kendi araçlarının hükümetin harcamaları kadar faal olmayacağını kaydettiler.
En güçlü merkez bankalarından gelen bildiriler her geçen gün daha da somutlaşıyor: Para siyasetinin kısa vadede dayanak için yapabilecekleri hudutlu. Çok düşük faizlerden borçlanabilen ve süratli ve gayeli dayanak sağlamak için iyi düzenlenmiş araçlara sahip mali otoriteler, işi bitirmek zorunda kalacaklar.
Londra’da UBS Wealth Management global baş ekonomisti Paul Donovan, Powell ve Lagarde’ın, iktisattaki her sorunu çözebilen “her şeye kadir merkez bankası mitini” geri ittiklerini söyledi ve “Her vakit tahlil getiremezler. Bu bir kredi daralması değil. Kredi maliyetinin düşürülmesi ekonomiyi canlandırmayacak” halinde görüş bildirdi.
Art planda ivme kaybeden bir global toparlanma var ve IMF’in hesaplamalarına nazaran şimdiye dek 12 trilyon dolar büyüklüğünde teşvik sağlayan siyasetçilerin, borçlarının rekor düzeylere çıkması ile birlikte harcamaları azaltma riski var.
“Destekler ayak bağı olabilir”
JPMorgan Chase & Co.’ya nazaran, mali kurtarma paketleri global büyümeye 2020 yılında 3.7 yüzde puanı katkı sağladı ve bu takviyeler, koronavirüs dalgasının iki kat daha makus hasar vermesini önledi. Lakin JPMorgan ekonomistleri, bu takviyelerin gelecek yıl, 2008 çöküşünden sonra toparlanmada aksamaya neden olan “yanlış siyaset adımlarının” tekrarı münasebetiyle teşvikleri tıkanması ile birlikte, ayak bağı haline gelebileceğini düşünüyorlar.
Birtakım uzmanlar, bu üzere siyasetlerin, faiz artırma vakti geldiğinde merkez bankalarının elini bağlayabileceğine ve uzun vadede bağımsızlıklarını daraltabileceğine dikkat çekiyorlar.
İsviçre Merkez Bankası Lideri Thomas Jordan, geçen hafta yaptığı açıklamada, “Aşırı kamu borcu, merkez bankasını fiili olarak kamu maliyesinin tesirlerine bağımlı olarak karar almaya zorlar” dedi.
Hükümetin bütçe açığını finanse edebilmek içim vergileri artırmayı konuşmaya başladığı İngiltere’de, en az bir eski siyaset yapan, İngiltere Merkez Bankası’nı Hazine’nin bir silahı haline gelmekle itham etti. Lakin İngiltere Merkez Bankası Lideri Andrew Bailey, mali harcamaların hala uygun olduğunu söylüyor ve banka baş ekonomisti Andy Haldane, İngiltere iktisadının geçmişte daha büyük borç yükü ile büyüdüğüne dikkat çekti.
“Merkez bankacıların maliye siyasetine müdahalesi yanlışsız mu?
Powell’ın ABD’deki tartışmalara kelamlı olarak müdahil olması, daha büyük çaplı devlet dayanağına muhalif kimi Cumhuriyetçi senatörlerin itirazına yol açıyor. Bu durum birtakım destekçileri bile endişelendiriyor.
Eski İngiltere Merkez Bankası siyaset yapıcısı ve artık the Peterson Institute for International Economics’in lideri Adam Posen, geçenlerde tele konferans yoluyla yaptığı açıklamada, “Fed’in maliye siyaseti hakkında bu kadar açık bir formda konuşmasından, söylemekte olduklarına büsbütün katılmama karşın, biraz rahatsızım” dedi.
Bu mevzudaki şöyşe bir telaş var; sık sık kendi para siyaseti işlerine siyasilerden müdahale gelmesinden şikayet eden merkez bankaları, kendi işleri dışındakilere müdahil olurlarsa, bağımsızlıklarını riske atabilirler.
Fakat Fed yetkilileri, 2018 yılına kadar 10 yıl New York Fed’e başkanlık eden Bill Dudley’e nazaran, cephanelerinin az olduğunun şuuru ile hareket ediyorlar.
Artık Princeton Üniversitesi’nde vazife yapan Dudley, “(Fed yetkilileri) Araçlarının ekonomiyi nasıl etkilediği bağlamında ‘azalan verimlere’ ulaşıyorlar,” dedi ve “Bu daha fazlasını yapamayacakları manasına gelmiyor, lakin daha fazlasını yapmanın fazla tesiri olmayacak. Tam da bu nedenle maliye siyasetine gereksinim duyulması konusunda konuşuyorlar” formunda görüş bildirdi.
Bloomberg HT
