Tıp mecmuası Lancet’te yayınlanan Rus aşısıyla ilgili birinci detaylı çalışmaya nazaran, aşı denemesine katılan bireylerin tümünde virüse karşı gayret edebilecek bir bağışıklık yansısı oluştu ve önemli bir yan tesir görülmedi.
Rusya aşının Ağustos ayında ülke içinde kullanımına müsaade vermiş ve yapılan denemelerin sonuçları yayınlanmadan aşı kullanımına müsaade veren birinci ülke olmuştu.
Uzmanlar, çok küçük ölçekli olduğunu söyledikleri deneylerin, aşının tesiri ve güvenliğini kanıtlamak bakımından yetersiz olduğunu söylüyorlar.
Ancak yayınlanan birinci sonuçlar, Rusya’da şimdiye kadar duyulan kuşkulara bir cevap olarak görüldü ve memnuniyetle karşılandı.
Kimi Batılı bilim insanları Rusya’daki çalışmanın çok süratli yapılmış olmasını telaşla karşılamış, biran evvel sonuç almak emeliyle kestirme yollara başvurulmuş olabileceği kuşkusunu lisana getirmişlerdi.
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin geçen ay bir açıklama yaparak, aşının gereken bütün denemelerden geçtiğini, kendi kızlarından birine de aşı yapıldığını söylemişti
Lancet’te yayınlanan raporda neler var?
Lancet mecmuasındaki rapora nazaran, Sputnik-V ismi verilen aşının denemeleri Haziran ve Temmuz aylarında yapıldı.
Her bir denemeye katılan 38 sağlıklı istekli deneğe birer doz aşı yapıldı ve üç hafta sonra birinci aşıyı güçlendirici bir doz daha verildi.
Deneye katılan 18 ile 60 yaş ortasındaki gönüllüler 42 gün izlendi ve tümünde üç hafta içinde bağışıklık yansısı (antikor) oluştuğu gözlendi. En çok görülen yan tesirler ise baş ve eklem ağrısı oldu.
Denemeler randomize değil açık çalışma sistemiyle yapıldı. Randomize ilaç-aşı denemelerinde, ruhsal faktörleri ortadan kaldırmak ve kıyaslama yapabilmek bakımından yalnızca bir kısım hastaya gerçek ilaç veriliyor ve hastalar hangi kümede olduklarını bilmiyorlar. Rus deneyinde ise bütün hastalar kendilerine gerçek aşının yapıldığının farkındaydı.
Raporda “Aşının Covid-19 enfeksiyonunu önlemekte uzun vadede tesirli ve inançlı olduğuna karar verebilmek için büyük ölçekli, kıyaslama imkanı veren, uzun müddete yayılan denemelere ve müşahedelerin devamına muhtaçlık olduğu” kaydedildi.
Aşı denemesinin üçüncü basamağına farklı yaşlar ve risk kümelerinden 40 bin gönüllünün katılacağı da eklendi.
Rusya’da üretilen aşıda, bağışıklık reaksiyonu yaratması için, yaygın mevsim gribine yol açan virüslerden adenovirüsün değiştirilmiş bir çeşidinden yararlanıldı.
Ne çeşit reaksiyonlar geldi?
Aşının geliştirilmesini finanse eden Rus yatırım fonunun lideri Kiril Dimitriev bir basın toplantısı yaparak, yayınlanan raporun “Rus aşısına makul olmayan bir kuşkuyla yaklaşanlara güçlü bir cevap” olduğunu söyledi.
Dimitriev, denemelerin bundan sonraki kademesi için şimdiden 3 bin kişinin istekli olduğunu da ekledi.
Rusya Sıhhat Bakanı Mihail Muraşko ise ülkesinin aşılama kampanyasına Kasım ya da Aralık ayında, yüksek risk kümelerine öncelik vermek suretiyle başlayacağını söyledi.
Ama uzmanlar aşının piyasaya sürülmesine kadar daha pek çok kademeden geçilmesi gerektiğini hatırlatıyorlar.
Londra’daki Hijyen ve Tropik Hastalıklar Fakültesi’nden Profesör Brendan Wen Reuters haber ajansına yaptığı açıklamada “Raporu, buraya kadar pek güzel” diye yorumlayabiliriz” dedi.
Dünya Sıhhat Örgütü’ne (WHO) nazaran dünyanın farklı yerlerinde 176 potansiyel aşı üzerinde çalışılıyor. Bunlardan 34’ünün beşerler üzerinde denemelerine başlandı. Bunlar ortasında 8’i de, üçüncü basamak diye tanımlanan en ileri denemelere geçti.
Daha çok vakit gerekiyor
Philippa Roxby, BBC Sıhhat Muhabiri
“Cesaret verici” ve “Buraya kadar pek güzel” İngiltere’deki bilim insanlarından gelen bir kısım yorumlar. Açık olan şey ise aşının kullanılabilir hale gelebilmesi için hala uzun bir vakte gereksinim duyulduğu.
Rus aşısı, ikinci evre denemelerine katılanların tümünde bağışıklık reaksiyonu geliştirdi fakat bu vilayetle de aşının onları koruyacağı manasına gelmiyor.
Buraya kadar yapılan denemelerden, aşının 18 ila 60 yaş ortasındaki sağlıklı insanlarda, deneyin devam ettiği 42 gün boyunca inançlı olduğunu söyleyebiliyoruz.
Lakin daha yaşlı ve farklı hastalıkları nedeniyle Covid-19 karşısında daha tehlikede olan beşerler üzerinde ne tesiri olacağını ve 42 günden daha uzun müddetlerde inançlı olup olmayacağını bilmiyoruz.
Bu soruların cevapları lakin aşı daha büyük ölçekli ve kıyaslamalı denemelerde denendiğinde alınabilecek. Bilim insanları lakin bu denemelerden sonra aşının genel nüfus içerisinde ne kadar tesirli olabileceğini anlayacak.
Bu bahiste açıklık ve şeffaflık davetleri da yapılıyor zira şu anda dünyanın farklı yerlerinde denenen potansiyel aşıların kimileri, tahminen de birtakım beşerler için daha yararlı olacak. Münasebetiyle hangi çeşit nüfus içinde ne kadar tesirli olduklarını, herkese uygun olup olmadıklarını bilebilmek çok büyük ehemmiyet taşıyor.
bbc.com/turkce
Bloomberg HT
