TCMB Ağustos ayı PPK toplantısı özetini yayımladı. Toplantı özetinde, Amaçlı ek likidite imkânları kademeli olarak azaltılmaya başlanması ve Likidite adımları fonlama maliyetini üst istikametli etkilemeye devam edeceği vurgulandı.
Toplantı özetinin tamamı şöyle;
Temmuz ayında tüketici fiyatları yüzde 0,58 oranında artmış, yıllık enflasyon 0,86 puan gerileyerek yüzde 11,76 olmuştur. Yıllık enflasyondaki düşüş bir evvelki yılın tıpkı ayındaki vergi ayarlamalarının oluşturduğu baz tesirlerinden kaynaklanırken, döviz kuru ve ithalat fiyatları üzere maliyet ögelerinin yanı sıra kredilerdeki güçlü ivme sonucunda enflasyon eğilimindeki artış devam etmiştir.
2. Besin ve alkolsüz içecekler yıllık enflasyonu Temmuz ayında 0,20 puan düşerek yüzde 12,73’e gerilemiştir. Meyve kümesi kaynaklı olarak işlenmemiş besin yıllık enflasyonu 1,56 puan artarak yüzde 13,85 olmuştur. Başka işlenmemiş besin fiyatları yatay seyrederken, bu kümede yumurta fiyatlarındaki yükseliş öne çıkmış, yılın birinci yarısında besbelli bir artış eğilimi sergileyen bakliyat fiyatları ise gerilemiştir. İşlenmiş besin fiyatları Temmuz ayında ölçülü seyretmiş ve baz tesirinin de dayanağıyla küme yıllık enflasyonu 1,77 puan düşüşle yüzde 11,64’e gerilemiştir.
3. Güç fiyatları Temmuz ayında yüzde 2,50 oranında artmış, küme yıllık enflasyonu 0,55 puan gerileyerek yüzde 8,57 olmuştur. Memleketler arası petrol fiyatlarındaki toparlanma güç fiyatlarını üst çeken temel öge olurken, şebeke suyu fiyatlarında da artış gözlenmiştir. Aylık fiyat artışına karşın, yönetilen kalemlerden elektrik fiyatlarında evvelki yıl yapılan ayarlamaya bağlı baz tesiriyle küme yıllık enflasyonu düşmüştür.
4. Temel mal yıllık enflasyonu Temmuz ayında 2,81 puan azalarak yüzde 8,58’e gerilemiştir. Bu düşüşte sağlam mal kümesi belirleyici olmuştur. Bu kümede, bilhassa mobilya, araba ve elektrikli-elektriksiz mesken aletlerindeki fiyat artışlarına karşın, evvelki yıldaki vergi ayarlamalarının oluşturduğu baz tesiri nedeniyle yıllık enflasyon 5,56 puan azalarak yüzde 9,98’e gerilemiştir. Öte yandan, giyim ve ayakkabı kümesinde mevsimsel ortalamalara yakın fiyat düşüşleri gözlenmiş, öbür temel mal kümesinde ise ölçülü fiyat artışları gerçekleşmiştir.
5. Hizmet fiyatları Temmuz ayında yüzde 1,06 oranında artmış, yıllık enflasyon 0,04 puan yükselişle yüzde 11,80 olmuştur. Yıllık enflasyon kira, lokanta-otel ve ulaştırmada gerilerken, haberleşme ve öteki hizmetlerde artmıştır. Salgına bağlı ünite maliyet artışları azalarak da olsa tesirini sürdürmüştür. Bu kapsamda lokanta-otel kümesinde fiyatlar geçtiğimiz aya kıyasla bir ölçü yavaşlasa da yüksek bir artış kaydetmiştir. Ulaştırma hizmetleri fiyatları aylık bazda gerilemiştir.
6. Ağustos ayında, kısa ve orta vadeli enflasyon beklentileri artışını sürdürmüştür. TCMB Beklenti Anketi sonuçlarına nazaran enflasyon beklentisi yıl sonu için yüzde 10,22’den yüzde 10,82’ye, gelecek on iki ay için yüzde 9,33’ten yüzde 9,70’e güncellenmiştir. Beklentilere ait ankete dayalı göstergelerin yanı sıra tahvil getirilerinden elde edilen enflasyon telafileri de artış kaydetmiştir.
Enflasyonu Etkileyen Ögeler
7. İktisadi faaliyette kademeli olağanlaşma adımlarıyla birlikte Mayıs ayında başlayan toparlanma güç kazanmaktadır. Sanayi üretim endeksi Haziran ayında mevsim ve takvim tesirinden arındırılmış olarak bir evvelki aya nazaran yüzde 17,6 oranında artmıştır. Ciro endeksleri toparlanmanın sektörel yayılımının artmaya başladığına işaret etmiş, hizmet dalında sanayi dalına kıyasla daha gecikmeli gerçekleşen iyileşmeye dair olumlu sinyaller artmıştır.
8. Üçüncü çeyreğe ait anket göstergeleri ve yüksek frekanslı datalar ikinci çeyrekteki sert daralmanın akabinde iktisatta besbelli bir toparlanmaya işaret etmektedir. Salgın hastalığa bağlı gelişmelerin Türkiye iktisadı üzerindeki olumsuz tesirlerinin sonlandırılması maksadıyla yakın periyotta uygulamaya konulan nakdî ve mali önlemler, iktisadın üretim potansiyelini destekleyerek finansal istikrara ve iktisadi faaliyetteki toparlanma sürecine katkıda bulunmuştur. Son periyotta ticari kredilerde olağanlaşma eğilimi gözlenirken, ferdî krediler güçlü seyretmiş ve yurt içi talebi desteklemiştir. Finansman şartlarına hassaslığı yüksek ve talebi ertelenmiş kalemlere yönelik harcamalar güçlü seyrederken, elektrik tüketimi de istikrarlı bir artış göstermektedir. Öteki taraftan, ulaştırma, konaklama, yiyecek ve içecek hizmetleri üzere salgından en çok etkilenen hizmet kümelerinde iyileşme devam etmekle birlikte görece zayıf seyir sürmektedir.
9. Yüksek frekanslı datalar ihracattaki toparlanmanın sürdüğünü gösterirken, ithalatın besbelli bir ivme kazandığına işaret etmektedir. Ertelenmiş talebe ve salgın önlemleri kapsamında uygulanan likidite ve kredi siyasetlerine bağlı olarak ithalatta gözlenen canlanmanın, bu siyaset önlemlerinin kademeli olarak azaltılmasıyla dengelenmesi beklenmektedir. Turizm gelirlerinde salgın hastalığa bağlı olarak gözlenen düşüşe karşın seyahat kısıtlamalarının hafifletilmesiyle kısmi bir iyileşme başlamıştır. Mal ihracatındaki toparlanma, emtia fiyatlarının görece düşük düzeyleri ve gerçek kur seviyesi önümüzdeki periyotta cari süreçler istikrarını destekleyecektir. Heyet, iktisadi faaliyetteki toparlanmanın sürekliliği ve makrofinansal istikrar açısından cari süreçler istikrarındaki seyrin değerine dikkat çekmiştir. Bu kapsamda, yakın periyotta alınan önlemlerin kredi büyümesi ve kompozisyonu ile dış istikrara yansımaları yakından takip edilmektedir.
10. Iktisattaki toparlanmanın ve alınan önlemlerin tesiriyle işgücü piyasasında kısmi iyileşme sinyalleri alınmakla birlikte, Mayıs devrinde işsizlik oranları yükselmeye devam etmiştir. Bu devirde tarım dışı istihdam hizmetler dalı kaynaklı olarak gerilemeye devam ederken, inşaat istihdamı artış kaydetmiştir. Bir müddettir düşüş eğiliminde olan işgücüne iştirak oranı ise yatay seyretmiştir. Öncü göstergeler, iktisadi faaliyetteki toparlanmayla yeni iş duyurularının arttığını ve istihdam imkânlarının iyileşmeye devam ettiğini göstermektedir. Konsey, kısa çalışma ödeneği başta olmak üzere işsizlik sigorta fonu ve cari transferler aracılığıyla sağlanan takviyelerin, hanehalkı gelir kayıplarının sınırlanması ve istihdamın korunması açısından kritik rol oynadığı değerlendirmesinde bulunmuştur.
Para Siyaseti ve Riskler
11. Global iktisatta, ülkelerin attığı olağanlaşma adımlarıyla üçüncü çeyrekte kısmi toparlanma sinyalleri gözlenmekle bir arada, salgının yayılımını devam ettirmesi ve ikinci bir dalga yaşanma muhtemelliğine bağlı olarak toparlanmaya ait belirsizlikler yüksek seyretmektedir. Salgının ve sıhhat tedbirlerinin tüketim alışkanlıkları ve genel harcama davranışına mümkün tesirlerine yönelik belirsizlikler devam etmektedir. Olağanlaşmanın uzun sürmesi yahut önümüzdeki periyotta salgında ikinci bir dalga görülmesi durumunda global iktisatta işaretleri görülmeye başlanan toparlanma sekteye uğrayabilecek, global risk iştahında dalgalanmalar gözlenebilecektir.
12. Temmuz PPK toplantısını takip eden devirde, global faaliyetteki toparlanmaya bağlı olarak ham petrol fiyatları ölçülü artışını sürdürmüştür. Lakin petrol fiyatlarının bulunduğu düzey global salgın öncesi periyotta görülen düzeylerinin altındadır. Öbür taraftan, global iktisadi faaliyete dair belirsizlikler başta olmak üzere emtia fiyatlarına ait aşağı istikametli riskler canlılığını korumakta olup, global enflasyon oranlarının 2020 yılında ölçülü bir görünüm sergilemesi beklenmektedir.
13. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler genişleyici nakdî ve mali duruşlarını sürdürmektedir. Gelişmiş ülkelerde uzun vadeli faiz oranları tarihi düşük düzeylerde seyrini sürdürürken, gerek merkez bankalarının açıklamaları gerekse piyasa beklentileri, düşük faiz ortamının uzun bir mühlet devam edeceğine işaret etmektedir. Uygulanan siyasetlerin finansal piyasalar, büyüme ve istihdam üzerindeki aktifliği, ülkeler prestijiyle salgının seyri ile siyaset alanının büyüklüğüne nazaran farklılaşabilecektir.
14. Gelişmekte olan ülkelere yönelik portföy akımları bir evvelki aya nazaran daha olumlu bir görünüm izlemiştir. Ağustos ayında borçlanma senedi piyasalarına girişler ölçülü halde devam etmiş, pay senedi piyasalarında ise çıkışlar evvelki aylara nazaran azalarak sürmüştür. Buna rağmen, global iktisadi faaliyet görünümüne ait belirsizliklerin sürmesi, önümüzdeki periyotta global risk iştahı ve gelişmekte olan ülkelere yönelen portföy akımlarının dalgalı seyretmesine neden olabilecektir. Gerçekten Türkiye’nin risk primi salgın kaynaklı global belirsizliklerin ve ülkeye mahsus faktörlerin tesiriyle dalgalı bir seyir izlemektedir. Belirsizliklerin yüksek seyrettiği bu süreçte, salgın hastalığın sermaye akımları, finansal şartlar, dış ticaret ve emtia fiyatları kanalıyla oluşturmakta olduğu global tesirler yakından takip edilmektedir. Bu kapsamda Merkez Bankası, salgının Türkiye iktisadına tesirlerini izleyerek elindeki araçları fiyat istikrarı ve finansal istikrar maksatları doğrultusunda kullanmaya devam edecektir.
15. Nakdî, finansal ve mali önlemlerin yanı sıra kamu bankalarının öncülüğünde ivme kazanan kredi genişlemesi, gerçek bölüme kredi akışının kesintisiz devamına ve iktisadi faaliyetteki toparlanma sürecine değerli katkı sağlamıştır. Böylece iktisadın üretim potansiyeli desteklenmiş ve iktisadi faaliyet Mayıs ayından başlayarak bariz bir toparlanma eğilimine girmiştir. Şura, iktisattaki toparlanma ve bunun makro istikrarlara yansımalarını da gözeterek, gelinen etapta salgın periyoduna has destekleyici makro siyaset adımlarının kademeli olarak geri alınmasına yönelik uygun yerin oluştuğu değerlendirmesinde bulunmuştur.
16. Bu doğrultuda alınan likidite önlemleri kapsamında, maksatlı ek likidite imkânları kademeli olarak azaltılmaya başlanmıştır. Bununla birlikte, 7 Ağustos tarihinden itibaren haftalık repo ihalelerine orta verilmiş; piyasa yapan bankalara tanınan likidite imkân limitleri evvel yarıya indirilmiş, sonrasında ise sıfırlanmış; TCMB bünyesinde faaliyette bulunan Bankalararası Para Piyasası’nda bankaların borç alabilme limitleri gecelik vadede yapılan süreçler için yarıya düşürülmüştür. Likidite idaresi kapsamında atılan sıkılaştırma adımları çerçevesinde 13 Ağustos tarihinden itibaren klasik repo ihalelerine başlanmıştır. Kelam konusu adımlar, önümüzdeki devirde yüklü ortalama fonlama maliyetini üst istikametli etkilemeye devam edecektir.
17. Nakdî sıkılaşma adımlarıyla uyumlu olacak halde, gerçek kredi büyümesi şartlarını sağlayan bankaların Türk lirası ve yabancı para zarurî karşılık oranlarının arttırılmasına karar verilmiştir. Bu kapsamda, değerli maden depo hesaplarına uygulanan mecburî karşılık oranları daha yüksek belirlenmiştir. Alınan bu kararlarla Mart ayından itibaren uygulamaya konulan destekleyici adımlar aracılığıyla sağlanan likiditenin değerli bir kısmı geri çekilecektir. Salgının olumsuz tesirlerinin sonlandırılması gayesiyle alınan önlemlerin olağanlaştırılması ve likidite siyasetlerinde atılan sıkılaşma adımlarının tesiriyle kredi ve mevduat faizlerinde artış görülmüş ve kredi büyümesi yavaşlamaya başlamıştır. Kredi büyümesi ve kompozisyonunun, iç ve dış istikrara yansımaları izlenmeye devam edilmektedir.
18. Salgına bağlı ünite maliyet artışlarına ek olarak Döviz kuru ve kredilerde yaşanan gelişmeler talep istikametli dezenflasyonist tesirleri sınırlamakta ve çekirdek enflasyon göstergelerinin eğilimlerinde yükseliş gözlenmektedir. Ağustos ayına ait öncü bilgiler, enflasyon eğilimindeki artışın devam ettiğine işaret etmektedir. Salgına bağlı önlemlerle kısa vadede tesirli olan arz istikametli ögelerin, olağanlaşma sürecinin devamıyla kademeli olarak ortadan kalkacağı öngörülmekle birlikte yakın periyottaki gelişmeler fiyatlama davranışlarına dair risk oluşturmaktadır. Bu kapsamda salgın periyoduna mahsus finansal düzenlemelerin kademeli olarak olağanlaştırılması ve son periyotta likidite idaresi kapsamında atılan sıkılaştırma adımlarının, makrofinansal istikrarı destekleyeceği kıymetlendirilmektedir. Bununla birlikte, salgının ilerleyişine bağlı olarak iç ve dış talep şartlarının seyrine dair belirsizlikler değerini korumaktadır. Bu çerçevede Konsey siyaset faizinin sabit tutulmasıyla birlikte likidite önlemlerinin sürdürülmesine karar vermiştir.
19. Heyet, enflasyondaki düşüş sürecinin devamlılığının, ülke risk priminin gerilemesi, uzun vadeli faizlerin aşağı gelmesi ve iktisattaki toparlanmanın güç kazanması açısından büyük kıymet taşıdığını kıymetlendirmektedir. Enflasyondaki düşüşün hedeflenen patika ile uyumlu formda gerçekleşmesi için para siyasetindeki temkinli duruşun sürdürülmesi gerekmektedir. Bu çerçevede, nakdî duruş ana eğilime dair göstergeler dikkate alınarak enflasyondaki düşüşün sürekliliğini sağlayacak halde belirlenecektir. Merkez Bankası fiyat istikrarı ve finansal istikrar hedefleri doğrultusunda elindeki bütün araçları kullanmaya devam edecektir.
20. Salgın sonrası periyotta uygulanan maliye siyaseti önlemleri mali ve finansal başka önlemlerle birlikte salgına bağlı iktisadi risklerin sınırlanarak iktisadın üretim potansiyelinin desteklenmesine ve toparlanmanın başlamasına değerli katkı sağlamıştır. Iktisadın toparlanma sürecinde para ve maliye siyasetleri ortasındaki eşgüdümün sürdürülerek, makro siyaset bileşiminin enflasyondaki düşüşün devamını sağlayacak ve cari dengeyi destekleyecek biçimde belirlenmesi, büyümenin sağlıklı ve istikrarlı bir biçimde sürdürülebilmesi açısından büyük değer arz etmektedir. Önümüzdeki devirde, salgına bağlı tesirler nedeniyle toparlanması daha uzun sürebilecek kesimlerin desteklenmesi için süreksiz ve amaca yönelik maliye ve gibisi siyaset uygulamalarının kritik değerde olduğu kıymetlendirilmektedir.
21. Açıklanacak her türlü yeni datanın ve haberin Kurul’un geleceğe yönelik siyaset duruşunu değiştirmesine neden olabileceği ehemmiyetle vurgulanmalıdır.
Bloomberg HT
